Cuối năm 1992,lần đầu tiên tôi được tiếp xúc với giáo sư-nhà văn Trương Tửu ở nhà người con trai của ông-kỹ sư Trương Quốc Tùng, tại Vĩnh Yên. Ông hỏi: nghe Tùng bảo anh hay viết ký, phóng sự. Bài “Vệ sĩ của đồng ruộng” viết về Chi cục Bảo vệ thực vật được giải ở báo Văn nghệ . Anh có làm thơ và đọc thơ không? -Dạ cháu thích đọc thơ.Tuyển tập Thi nhân Việt Nam” xuất bản trước năm 1945,vùng tạm bị địch chiêm đóng,vả mấy năm vừa qua nhà xuất bản VH có tai bản, có ông Nguyễn Vỹ cháu không rõ lai lịch, nhưng có bài thơ:”Gửi Trương Tửu”đọc thích lắm
-Anh thích theo chủ quan hay dựa vào yếu tố khách quan mà Hoài Thanh đã nhận xét: ”Gửi Trương Tửu” mới là kiệt tác của Nguyễn Vỹ”
-Cháu thích ở khía cạnh bài thơ vẽ được chân dung cá tính của hai ông trong việc phán sự đời. Những câu: Chửi Đông chửi Tây chửi tất cả-Nhà văn An Nam khổ như chó vẫn lọt “lưỡi kéo” kiếm duyệt cúa chính quyền thực dân.
Ông Tửu cười vang,giọng cười hiếm có của người ở tuổi thượng thọ
Chửi đông chửi tây chẳng ảnh hưởng ai. Còn nhà văn An Nam khổ như chó chẳng liên quan đến thằng Tây, bộ máy bù nhìn phong kiến.Tôi từng bị bộ máy thống trị cấm tác phẩm, cấm hoạt động trên văn đàn khi mình viết chĩa thẳng mũi tên vào chúng. Anh biết không,bài”Gửi Trương Tửu” của Nguyễn Vỹ khi gửi đăng trên báo Phụ nữ của bà Nguyễn Thị Thảo đã bị cắt 14 câu
Tôi buột miệng ồ lên
Anh có thuộc bái thơ ấy không?
Vẻ lúng túng của tôi không lọt qua được ánh mắt sắc của ông Nhấp chén trà sen ông đọc bài thơ. Giọng hùng hồn,lưu loát. Ông bảo tôi lấy giấy bút và chép đoạn thơ vừa bị cắt: ”Cho bõ căm hờn cái xã hội /Mà anh thương kêu:mục, nát, thối /Cho người làm ruộng, kẻ làm công / Đều được an vui hớn hở lòng / Bây giờ chúng mình gạch một chữ / Làm cho đảo điên pho lịch sử / Làm cho bốn mươi thế kỷ xưa/ Hất mồ nhổm dậy cười say sưa / Đẻ xem hai chàng trai quắc thước /Quét sạch quân thù trên đất nước / Để cho toàn thể dân Việt Nam / được tự do muôn muôn năm / Để cho muôn muôn đời dân tộc / Hết đói rách lầm than tang tóc.”
Ông Tửu cho biết 14 câu bị cắt đứng ngay sau câu thứ 26: ”Múa hát tung gươm hả một phen”
Ông nhắc lai việc Nguyễn Vỹ bị bắt đi tù; tay quản tù người Pháp nhứ nhứ roi: ”Gặp người viêt gửi Trương Tửu trong xà lim hẳn không còn ngông nữa”
Về 14 câu thơ bị cắt tôi có dịp đè cập trên tập san Thế giới mới của Bộ G D Đ T trước năm hai ngàn ; năm 2008, có dịp giới thiệu trên V-N-C-A. Nhưng một số sach gần đây tôi vẫn thấy khi đăng bài:”Gửi Trương Tửu” vẫn không thấy xuất hiện mười bốn câu thơ đã đề câp
Gần đây nhân chuẩn bị tư liệu để làm Tổng tuyển vân xuôi Trương Tửu, ông Trương Quốc Tùng có cho tôi xem giáo án giáo sư Tửu soạn vào năm 1955 đê giảng cho SV khoa văn, trong đo có bài :”Gửi Trương Tửu” chữ viêt chân phương khá đẹp. Ông Tùng đã tặng tôi bài thơ cụ Tửu đã chép cách hôm nay đã 55 năm. Nhân dịp cụ Trương Tửu được phục hôi Hội viên HNVVN ; nhân đây tôi thiêt nghĩ nên chăng Bộ G-D-Đ-T phục hồi lại danh hiệu G-S mà cụ được Nhà nước phong cách hôm nay đã 60 năm
Nguyễn Cảnh Tuấn -0912.358.719