Vũ Từ Trang

Sau thời gian dài im hơi lặng tiếng, năm 2000, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh cho ra mắt tiểu thuyết “ Hồ Quý Ly”, tạo thành hiện tượng văn học sôi động. Sách bán rất chạy. Nhà xuất bản cho nối bản, tái bản nhiều lần. Nhiều báo chí bàn tán ngợi ca. Có hội thảo khoa học về cuốn sách này. Ông trở thành người nổi tiếng.

Nhưng mãi sau này, tôi mới có dịp quen biết ông. Trước đó, nhà văn Lê Bầu, một người bạn thân của ông, đã đôi lần kể cho tôi nghe về cuộc đời cay cực, vất vả mà ông đã trải qua, thì tôi càng nể trọng.

Ông là người Hà Nội gốc. Cái làng quê Cổ Nhuế của ông nay đã biến thành phố xá. Có thời, gia đình ông sống ở phố Huế, một phố buôn bán sầm uất. Còn bây giờ, ông ở ngõ nhỏ thuộc phố Trần Khát Chân. Ông và gia đình đã sống mấy chục năm trên mảnh đất này. Diện mạo ngõ phố bây giờ khác xa với xóm nghèo ngày trước. Những căn nhà lá xập xẹ. Những bờ ao bờ chuôm thả đầy rau muống bè. Những khóm tre pheo tả tơi. Những người lao động lầm lũi. Những cống rãnh nước thải của thành phố đổ về. Xác chuột chết, lòng lợn lòng gà thối, những cọng rau ôi vật vờ trôi... Tôi muốn nhắc lại môi trường sống của nhà văn mấy chục năm từng gắn bó, để hiểu thêm những trang viết của ông sau này.

Cuộc đời mỗi con người có những khúc ngoặt bất ngờ. Ông kể, đang là sinh viên trường y, một trường đại học sang trọng ở Hà Nội, năm 1952, ông bỏ bút nghiên xin đi bộ đội. Nhiều người trong gia đình phải kêu lên, là ông có thần kinh không đấy? Những ngả đường hành quân, những buổi diễn tập và tình đồng đội đã thôi thúc ông cầm bút. Tryện ngắn đầu tay “ Một đêm ” in trên tạp chí Văn Nghệ Quân Đội, năm 1959 ; rồi tập truyện ngắn “ Rừng sâu”, Nhà xuất bản Văn học, in năm 1962, là những chứng chỉ cho ông bước vào con đường sáng tác văn học đầy cam go và nhiều giá 

phải trả. Những ngày tháng đi dự Lớp bồi dưỡng những người viết văn trẻ, khóa 1, cho ông tiếp xúc nhiều nhà văn nhà thơ danh tiếng; đồng thời được sống cùng những người cầm bút cùng trang lứa, rồi sau này, họ đều là những nhà văn chủ lực tạo lên diện mạo văn học nước nhà. Học xong, ông trở về làm việc ở Tạp chí Văn Nghệ Quân Đội. Ông là cây bút năng nổ. Ấy rồi vướng mắc quan điểm nghề nghiệ

p, ông phải chuyển sang báo Thiếu niên tiền phong. Những năm đầu của cuộc chiến tranh phá hoại, ông làm phóng viên thường trú ở khu bốn. Năm 1983, ông về nghỉ hưu non. Đời ông lại sang một khúc ngoặt mới. Ông phải làm mọi việc nặng nhọc để có tiền nuôi con ăn học. Thợ mộc, thợ bốc vác, thợ cán mỳ sợi, bảo vệ kho lương thực. Có thời kỳ làm thợ may. Ông có đôi bàn tay may khéo léo, từng may cắt quần áo cho nhiều nhạc sỹ, họa sỹ. Một thời, túng quá, ông phải đi bán máu. Ông từng làm bí thư chi bộ tiểu khu Thanh Nhàn. Năm 1970, xóm nghèo Thanh Nhàn có điện nước sinh hoạt, người dân nơi đây vẫn nhắc, ấy là phần lớn nhờ công sức của ông.

"Ở Việt Nam còn rất nhiều việc chưa được minh bạch, kể cả việc nhỏ và việc lớn, kể cả những chủ trương, quyết định và những vụ việc tiêu cực, tham nhũng, sai lầm. Nhiều việc được cho là “nhạy cảm” để lấy cớ đó không minh bạch thông tin.

Xem lại Phần 1: “Có những người bán rẻ Tổ quốc vì quyền lợi cá nhân”

Trong phần 1, tôi đã nói về lý do phải kiểm soát quyền lực. Trong phần 2 này, tôi xin góp bàn về quyền lực cần được kiểm soát như thế nào, bằng cách nào?

Ông Vũ Ngọc Hoàng. Ảnh: Nhật Minh/ Vnexpress

Nhà văn Phan Trang Hy

NVTPHCM- Thơ ca Việt Nam đương đại xuất hiện nhiều loại, nhiều kiểu, nhiều tên gọi khác nhau. Nào là “thơ tự do”, “tân hiện đại”, “hậu tân hiện đại”, “tân hình thức” v. v… ảnh hưởng sự giao thoa của văn học thế giới đương đại. Người đọc, khi thưởng thức một bài thơ, dù đó là kiểu loại gì thì họ chẳng quan tâm; chủ yếu họ quan tâm chất lượng của bài thơ. Điều vui nhất cho từng nhà thơ là bài thơ có chất lượng ấy đọng lại những gì trong lòng người đọc. Với tôi, “Lời thề lá Sen” của Nguyễn Đăng Luận cũng thế, gây được thiện cảm của giới yêu thơ.

“Lá Sen chưa kịp đi tu

Mà hoa cúc đã nhuộm thu óng vàng

Yêu em mua cốm làng Vòng

Nâng niu anh gói trong lòng lá Sen

Lời thề hôm ấy của em

Thơm như cốm ướp hương Sen giữa mùa

Không ngờ anh thật không ngờ

Lá Sen rách. Cốm bây giờ thơm đâu?”

Trước tiên, hình ảnh thơ “Sen”, “cốm” gợi bao điều suy ngẫm. Từng cặp câu lục bát đều có“Sen” và 3 cặp thơ còn lại có “cốm” như lặp đi lặp lại cái tình ý gắn bó, thủy chung. Chính cái tình ý ấy đã tạo nên tiêu đề bài thơ - “Lời thề lá Sen”. Nói đến lời thề của con người là nói đến những gì cao đẹp, thiêng liêng, nâng tâm hồn người đến chỗ chân, thiện, mỹ. Chính lời thề là ngọn lửa, là con đường, là niềm tin để con người hoàn thiện phẩm hạnh “Người” của mình. Và, “Lời thề lá Sen” chính là lời thề để chủ thể trữ tình làm thanh sạch tâm hồn trong chốn thơ ca.

Rồi con ra trường
Có thể ở văn phòng hay ra đường phố
Con hãy nhớ lời cụ Hồ dạy dỗ
“Với dân phải kính trọng lễ phép”
Đừng nhìn nhân dân như kẻ hận thù
Có sức mạnh trong tay
Không có nghĩa là luôn dùng bạo lực
Nhân dân nâng thuyền và cũng lật thuyền

.

Hoàng Khôi

Năm 2015 cả nước ta đã long trọng kỷ niệm 250 năm sinh Đại thi hào dân tộc Nguyễn Du, danh nhân văn hóa được UNESCO vinh danh toàn thế giới cùng với 107 nhân vật nổi tiếng khác. Đây là lần thứ hai Nguyễn Du được nhận vinh dự này. (Lần thứ nhất, vào 1965 Hội đồng Hòa bình thế giới cũng đã tổ chức vinh danh cụ nhân kỷ niệm 200 năm sinh.)

Hai lần kỷ niệm năm sinh là hai lần Nguyễn Du bước ra đại lộ văn minh nhân loại, đem lại niềm tự hào cho non sông Việt, dân tộc Việt, văn chương và ngôn ngữ Việt.

Tuy nhiên, theo lệ tục Việt thì ngày mất thường tính theo âm lịch mới là ngày lễ trọng đối với các bậc tiền nhân. Ngày đó trong gia đình, gia tộc, bà con, bạn bè thường đi thăm mộ, đến nhà thờ thắp hương tưởng nhớ người đã khuất. Đây là một việc làm đầy tính nhân văn theo nguồn mạch của tình cảm uống nước nhớ nguồn, sống tết, chết giỗ trong tâm thức người Việt. Ngày mất của Đại thi hào Nguyễn Du là 10/8 năm Canh Thìn (16/9/1820). Vào ngày đó hàng năm, gia tộc Nguyễn Tiên Điền đều tổ chức cúng giỗ. Khi hình thành Khu lưu niệm Nguyễn Du ở huyện Nghi Xuân, các kỳ giỗ đều được tiến hành có sự kết hợp giữa gia tộc Nguyễn Tiên Điền với đại diện chính quyền. Trong gần 200 năm sau ngày mất của Nguyễn Du, chúng ta mới ghi nhận một lễ giỗ lớn có tiếng vang cả nước là lần giỗ vào ngày 10/8 Canh Tý (8/9/1924) do Hội Khai trí Tiến Đức tổ chức tại Hà Nội. Trong ngày giỗ ấy, có bài giới thiệu tiểu sử Nguyễn Du do Trần Trọng Kim đọc, diễn văn bằng hai thứ tiếng Việt-Pháp của Phạm Quỳnh, một bài văn bia do Bùi Kỷ soạn và một màn biểu diễn hát nói của Nguyễn Đôn Phục. Đến nay tấm bia vẫn còn được bảo quản trong một khu vực khiêm tốn ở đường Hàng Trống ngay sát Hồ Gươm; còn bài diễn văn của Phạm Quỳnh với câu nói nổi tiếng: “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn. Tiếng ta còn, nước ta còn” vẫn nguyên vẹn tính thời sự và có một sức sống mãnh liệt.

Năm 2016 là lần giỗ thứ 196 năm ngày mất của cụ Nguyễn Du, Hội Kiều học Việt Nam cùng UBND tỉnh Hà Tĩnh đã kết hợp làm một lễ tưởng niệm long trọng. Nếu xét ở tầm cả nước thì đây là lần giỗ thứ 2 sau lần giỗ của Hội Khai trí tiến đức năm 1924. Lần giỗ này diễn ra trong một bối cảnh khá đặc biệt: Hội Kiều học Việt Nam đang chuẩn bị Đại hội lần II (vào tháng 11/2016) hướng tới kỷ niệm 200 mất của Nguyễn Du vào năm 2020; còn cả tỉnh Hà Tĩnh đang tích cực khắc phục những hậu quả về môi trường biển, để ổn định và tiếp tục phát triển mọi mặt. Cái đích của hoạt động văn hóa này là phát huy những giá trị văn hóa, truyền thống văn hóa quê hương, xây dựng niềm tin, tạo dựng một môi trường tinh thần lành mạnh.