Về tập thơ Sông Cầu đang chảy đâu đây của Lưu Thị Bạch Liễu, nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 2009
Dòng sông Cầu là dòng sông của dân ca quan họ, dòng sông chảy chậm từ bao đời trong câu hát “Sông Cầu nước chảy lơ thơ”. Kể cũng lạ là không mấy ai thấy cái sự chảy “lơ thơ” là sự lạ. Trong khi tiếng Việt ta “ lơ thơ” được giải thích là “ít và rất thưa”, chỉ sự vật chứ không phải chỉ tốc độ dòng chảy ( Chẳng hạn : Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu – Tràng Giang, Huy Cận). Sông Cầu chảy ít, sông Cầu chảy chậm, sông Cầu chảy lơ thơ, sông Cầu mơ hồ trong thơ Lưu Thị Bạch Liễu : Sông Cầu đang chảy đâu đây…
Nếu trong tập Cõi tôi, Lưu Thị Bạch Liễu chủ yếu hướng nội, bộc bạch những cảm xúc nhiều cung bậc của một người thơ đang độ chín, sôi nổi mãnh liệt “ mùa hạ tôi nhan sắc tuổi ba mươi/ rừng rực cháy đến từng chân tóc” ( Về một bài thơ tôi đã lãng quên), thì trong tập này, tính hướng ngoại trở nên rõ rệt hơn nhiều, nhưng vẫn là cái mạch tiếp tục của Cõi tôi. Đó là sự gắn bó, hòa hợp, chan hòa, giao tình với thiên nhiên, với con người một vùng sông Cầu xinh đẹp. Tất cả diễn ra trong mơ hồ Phải rầm rì sông Cầu đang chảy, trong hồ nghi thấp thoáng Phải trầm hùng sông Cầu đang chảy. Phải gắn bó máu thịt và yêu thương dạt dào con sông ấy mới có những câu thơ nói hộ lòng người Thái Nguyên tha thiết và đẹp nhường này:
Ven sông Cầu cất nhà ta ở
Trong bão bùng nghe sóng nước ngân vang
Bờ phù sa óng nâu bờ mật
Bông lúa vàng Kim Quí Kim Cang
Sông Cầu đang chảy đâu đây
Con sông ấy từng làm cho tác giả hóa thành Mị Nương trong một đêm trăng nào:
Mị Nương em bỏng khát
Chao nghiêng chén bạch đàn
Chỉ vục được xác nước
Hồn sông đã vụt tan
Sông Cầu
Nhưng không chỉ có thế. Sông là nơi để có thể đi xem, đi chơi, để có thể giải tỏa những bất thành trong công việc. Thật là may mắn cho những ai có một dòng sông như thế trong đời:
Một ngày làm gì cũng không nổi
Thì ra bờ sông xem cát reo
…
Một ngày làm gì cũng không xong
Thì ra bờ sông xem ngô trổ
Phấn theo gió cuốn mãi phương nào
Phất phơ run vài cành hoa cũ
Một chiều
Và sông còn là nơi để
ngắm cà phê
Cùng nhấp dòng sông Cầu đang chảy
rồi lắng nghe
Thái Nguyên trăng rơi
Đẫm từng câu hát
Trôi cùng đêm
Chắc vì thế mà sông Cầu được tác giả trang trọng đưa lên thành tên của tập thơ “ Sông Cầu đang chảy đâu đây”.
Bạn sẽ đồng cảm và thú vị cùng tác giả lạc vào một “chiều chim én” giàu chất nhạc, chất hội họa và chất thơ ( bên dòng sông không tên, nhưng có thể vẫn là sông Cầu đã nhắc):
Vỡ tung
Tiếng ríu ran khắp cánh đồng
Lúa đang làm đòng
Ngái ngủ bên dòng sông
Rặng núi mệt lả
chỉ chực đổ nhào lên bóng
Bóng núi duỗi dài trên lúa xanh
Từ từ từ trời
Mưa buông tấm voan
Chiều chim én
Hoặc ngỡ ngàng trước những Mưa tháng giêng, Ban mai mùa hạ, Bài hát xuống chợ, trước một sáng tháng ba:
Sứ giả của tháng Ba
Về đồng làng mở hội
Khiến chủ nhân của tháng Ba
Từng nàng hoa gạo
Buông mình
Rụng vội
Tháng Ba
Bạn sẽ ngạc nhiên với tâm trạng của người vùng cao khi xuống chợ, vừa mang bò đi bán, lại vừa không muốn người ta mua. Biết bao là mến thương, âu yếm trong lời tâm tình với đôi bò:
Đừng sợ nhé bò vàng
Đừng lo nhé bò khoang
Sớm nay ta xuống núi
Mong đừng ai thấy mày giỏi
Mong đừng ai thấy mày ngoan
Chợ tan ta lại cùng ngược dốc
Về dưới trăng
Bài hát xuống chợ
Bạn sẽ gặp một làng quê thật yên ả thanh bình với bầy trẻ em ngộ nghĩnh:
Mái cọ già ngủ dưới tán cọ già
Cầu thang cót két trở mình dưới chân bầy trẻ
Cầu thang chín bậc
[…]
Bầy cháu ngày ngày kiễng chân đo cột
Tập vỗ cánh bay
Lam Vỹ
Sẽ có dịp chiêm ngưỡng một nét đẹp thấp thoáng trên hồ thủy điện Na Hang:
Nhìn lung linh bóng đỏ
Áo người chèo thuyền thắm những ngù hoa
Thèm trở lại Na Hang
Hay có cảm xúc mạnh khi đến “ thượng nguồn sông Miện/ Nơi chỉ có chớp và trời” để … “thấy thế nào là sông chảy […] biết thế nào là mây bay” ( Gửi Hà Giang).
Cảm giác tự hào, thân thiện, bình an và thích thú là cảm giác luôn bắt gặp khi theo bước chân người làm thơ rong ruổi trên những nẻo đường quê núi.
Người đọc vẫn có thể thấy một Bạch Liễu hay suy tư, hay nói về mình, về “cõi tôi”, khao khát, kiêu hãnh, tầng tầng tâm trạng… như ở tập thơ Cõi tôi. Nhưng ở đây tâm trạng ấy giảm hẳn, và nếu có xuất hiện thì kín đáo hơn. Chẳng hạn như trong Đợi : “ Tôi hóa bức tường câm lặng/ Mặc thời gian bệch bạc rêu phong”, trong Một mình : “ Con tim em đêm đêm vẫn hóa kẻ hành khất nghèo/ Lần đến từng cuộc đời gõ cửa”, trong Về làng : “ Tranh đống rơm với bầy gà con líu ríu theo chân gà mẹ/ Gà con nhìn tôi bằng đôi mắt đen/ Tôi nhìn gà bằng ánh nhìn nhuốm bạc […] Rúc vào đống rơm, thấy mình mọc đôi cánh ong”.
Có thể ghi nhận một cố gắng của Bạch Liễu khi thử nghiệm viết về chuyện cũ Tiếng chim khảm khắc, Xoan đào theo cách nhìn và cảm nhận mới. Nhưng hình như chùm thơ về “ngày xưa” ấy, chỉ có mấy câu này là ấn tượng hơn cả :
Trầu xanh têm vôi trắng
Để lòng trầu bớt đau
Miếng trầu không nên nghĩa
Cắt vào lòng như dao
Gọi ngày xưa II
Tác giả cũng đã vượt ra ngoài vùng lưu vực sông Cầu, vượt ra khỏi miền rừng núi quen thân để ghi lại những cảm xúc khác lạ. Đáng chú ý nhất trong những bài thơ ấy là bài thơ Đoản khúc Đà Lạt, một bài thơ mới, lạ, hay về xứ hoa đào:
Dịu dàng sương Đà Lạt
Thả ta bồng bềnh giữa phố đông
Trôi qua hoa. Trôi qua thông
Trôi qua hồ Xuân Hương một trời mây trắng
[…]
Ánh trăng đêm, sớm mai hóa tia nắng
Hôn dịu dàng từng nụ hoa.
Tuy vậy phải nói rằng từ “Cám ơn” ở khổ thơ sau nghe rất khách sáo, tôi chỉ ước ao giá mà tác giả bỏ đi…
Sông Cầu dang chảy đâu đây là một tập thơ mới, thành công, khẳng định sức bút của Lưu Thị Bạch Liễu. Đây có thể coi như một khúc ca mới
Lá cành reo tiếng nhạc
Tri ân cuộc đời này *
của nhà thơ có tên khai sinh và bút danh là một loài cây.
Hà Nội, tháng 8/2009
--------------------
*) Câu thơ kết bài Chân dung.