(cảm nhận bài thơ Chùa làng của nhà thơ Đặng Vương Hưng)
Chùa làng
Làng nghèo, nên chùa cũng nghèo
Sân đầy lá rụng, vắng teo bóng người
Đôi con nghê đá ngồi cười
Hai bà vãi trẻ lại lười thắp nhangNgày rằm, mồng một... mấy nàng
Thẹn thùng cùng mấy anh chàng trai tơ
Ôm eo xe máy lượn lờ
Đi chùa toàn mặc quần bò áo phông
Thương cho mấy chị muộn chồng
Thương cho mấy cụ lưng còng đường xa
Thương cho em, thương cả ta
A di đà Phật, cùng ra chùa làng...
Người ta cầu phúc, cầu an
Cầu tài, cầu lộc, cầu toàn vận may
Cầu tình – yêu phải thật say
Cầu tiền – vàng bạc chất đầy vẫn tham
Ta cầu cái chẳng ai ham
Tha cho mấy kẻ đã làm hại ta
Chỉ xin sáng tỏ chính – tà
Để năm mới đến nhà nhà yên vui...
Đặng Vương Hưng
Chùa làng là nơi thờ Phật ở mỗi làng quê, có lẽ ở Việt Nam từ ngàn xưa làng nào cũng có chùa. Người dân, hay Phật tử đến chùa là đến chốn linh thiêng am thanh tịnh
mịch để tu thân tích đức, cầu xin được khai tâm mở tính khỏi bị u mê lầm lạc, được minh triết sáng láng thênh thang trên con đường thiện với mọi sự an lành. Nhưng ngôi chùa mà nhà thơ Đặng Vương Hưng dẫn dắt chúng ta tới không được như mong muốn. Còn nhiều nghịch cảnh u uẩn buồn lòng. Chùa hưu hắt vắng, lá ngập ngụa sân, vãi lười lẫm biếng nhác, để chùa thiếu đi sự trong lành, vẻ tôn nghiêm, khói lạnh nhang tàn. Cảnh đã thế, còn người thì: có những chàng, nàng toàn quần bò áo phông, xe máy lượn lờ, ôm eo phản cảm. Sự thật đau lòng ấy là một thực trạng cảnh báo: truyền thống tốt đẹp đi chùa, nét văn hoá tâm linh ở nhiều làng quê đang bị biến dạng xuống cấp. Những nghịch lý diễn ra nơi cửa phật, chẳng những đã xúc phạm đến Thần linh mà còn là nỗi đau lòng của mỗi người lương thiện tới chùa vì nghĩa cử cao đẹp, tìm kiếm sự thanh thản cao khiết. Đến với Chùa làng nhà thơ đã nghe được những lời cầu nguyện tâm thành trong sáng làm ta yên lòng, nhưng cũng nghe được không biết bao nhiêu lời nỉ non lầm lẫn của phật tử chúng sinh bởi lòng dạ tham lam tư lợi. Cửa Phật không ban cho ai vàng bạc danh vọng địa vị, không là nơi trú ngụ che chở cho cái ác mà chỉ dẫn lối mở đường cho con người đến với cõi thiện, với an lành. Phật không chấp nhận: Tham, Sân, Si. Hai mươi câu lục bát dẫn dắt, có lẽ Nhà thơ dùng thủ pháp thả mặc cho ý tưởng tản mạn lang thang, quan sát mô tả cảnh chùa, như chả có gì lạ lẫm khác biệt, để rồi bất ngờ đẩy chủ kiến lên ngôi:
Ta cầu cái chẳng ai ham
Tha cho mấy kẻ đã làm hại ta
Chỉ xin sáng tỏ chính - tà
Đây mới là ý tứ thâm hậu, khác người, khác thường, là chủ đích mà nhà thơ Đặng Vương Hưng hướng tới mở lòng mình trước cõi linh thiêng. Ông mang tâm nguyện tới cửa Phật cầu tha cho kẻ đã làm hại mình, làm mình khốn đốn thì thật lạ, điều cầu như vậy thì chắc chẳng mấy ai ham thật. Lẽ thường người bị hại, bị vu oan giá hoạ đến chùa để cầu được giải oan, kẻ tội đồ phải bị trừng phạt, chứ có mấy ai xin tha cho kẻ rắp tâm làm cái việc thất đức độc ác thế bao giờ? Đó mới là cái hay, nét độc đáo, lòng độ lượng hiếm có, khác thường của Phật tử - nhà thơ Đặng Vương Hưng. Phải chịu đựng nỗi oan khuất, lặn lội đến ăn mày cửa Phật, chấp nhận chứng kiến mọi nghịch cảnh đau lòng chỉ để cầu tha cho kẻ vô lại hại mình đã làm phát sáng tính nhân bản của bài thơ. Cách ứng xử nhân văn hiếm thấy: lấy ơn trả oán thì oán sẽ được loại trừ tận gốc. Có lẽ đây cũng là cách thức tỉnh, điều chỉnh đúng đắn hữu hiệu nhất cho những kẻ độc ác tham lam còn nhởn nhơ ngoài đời hay vẫn lui tới giả bộ từ bi phiền nhiễu ô uế cửa Phật. Điều cầu nguyện riêng tư cho nhà thơ chỉ là mong Phật pháp anh minh, chính tà sáng tỏ. Đó cũng là sự đòi hỏi vươn tới lẽ công bằng của thiết chế muôn đời chứ nào chỉ là khao khát tâm nguyện riêng ông.
Bài thơ đã gây được ấn tượng mạnh mẽ, sức lay động bất ngờ ở ba trong bốn câu của khổ kết. Thế mới biết cái tứ của một bài thơ thật vô cùng hệ trọng, tứ thơ hay, độc đáo, bạn đọc sẽ thể tất cả những khiếm khuyết của câu chữ mà tâm đắc đồng cảm sẻ chia với bài thơ. Lại như cách nói của nhà thơ Huy Trụ: Cho đời nhớ được một câu / Bạc đầu người viết chắc đâu đã thành, thì bài thơ Chùa làng của nhà thơ Đặng Vương Hưng đã có được câu thơ như thế./.
Ninh Bình, ngày 16 - 3 - 2010