Tin vui: Nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy và vợ là nhà thơ Lý Phương Liên sẽ có hoạt đông Chào sách tại Hà Nội vào ngày 7/2/2015 tại Hà Nội. Vì không có điều kiện tham dự, là một trong những người được hưởng lợi từ các dự án sách của hai nhà thơ, tôi xin có vài cảm nhận tản mạn, đồng cảm với một bài viết của thạc sỹ, nhà thơ Nguyễn Văn Hòa về thơ Nguyễn Nguyên Bảy, nếu có gì sai sót rất mong các tác giả và mọi người thể tất.
1- Có thể nói, "thiên hạ" có rất nhiều quan niệm, định nghĩa khác nhau về thơ. Nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy (chủ trang web nguyennguyenbay.blogspot.com) từ thời trai trẻ làm thơ đã phát ngôn: "Thơ là thơ. Thơ không phải là địa vị của người làm thơ". Lại quan niệm: "Đời tự nhiên đã muôn màu muôn sắc, cớ chi thơ không muôn sắc ngàn màu. Vấn đề là trước cảnh, trước người, trước sự, trước việc ấy lòng ta buồn hay lòng ta vui? Thành thực với chính mình, thì buồn vui gì cũng chảy ra vần điệu, và đó chính là thơ...Thành thực với chính mình ắt nhận ra tình yêu, tình thích, tình giận, tình thù và ngay cả sục sôi phẫn nộ. Muốn vậy, phải cố mà tránh những khuôn mẫu nghĩ, những thói bầy đàn lười biếng, những dụ dỗ của danh tiền tầm thường, để mặc vội vã cho ngôn từ tấm áo "bảo là thơ" để tụng ca minh họa, để trăm bài thơ giống ngàn bài thơ, một giọng, một điệu, thậm chí một vần đều như đúc ra từ một khuôn thơ, thành thứ tân văn vần (không phải văn vần mới, vì văn vần mới hàm chứa một sự sáng tạo)..."
2- Tôi, một người say thơ, mê thơ và cũng có làm thơ, đã được nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy đôi lần đưa thơ tôi lên trang web của ông như trăm, ngàn người làm thơ trong cả nước, từ nơi thị thành phồn hoa đô hội đến nơi rừng núi, ruộng đồng xó xỉnh, cũng dược ông và những người cộng sự trân trọng đọc chọn đưa lên trang - bất kể là người làm thơ thành danh hay chưa, nổi tiếng hay không nổi tiếng. Và tôi nhớ, có thể chưa đầy đủ: Thanh Hóa đã có những tác giả thơ được chọn vào sách do nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy bỏ tiên riêng để in, gửi tặng bạn thơ, bạn đọc và các thư viện khắp cả nước, đó là Văn Đắc, Đinh Ngọc Diệp (Thơ bạn thơ 2), Huy Trụ, Từ Nguyên Tĩnh, Nguyễn Xuân Nha (Thơ bạn thơ 4).Thế nhưng, đây là lần đầu tiên tôi được đọc những dòng vừa trích dẫn ở trên về quan niệm thơ của nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy, và tôi phải nói rằng, mình đã hoàn toàn bị thuyết phục bởi những dòng minh triết giản dị của ông. Minh triết vì nó xuất phát từ cuộc đời và trở về cuộc đời, được kiểm nghiệm bởi cuộc đời. Giản dị vì cách diễn đạt tối giản, khai triển hợp lý từ "gốc" của quan niệm đến những cành nhánh của nó; cũng không cần chi tiết đến cùng nhưng đủ để người đọc tự thấm, tự lĩnh hội đủ đầy.
3- Tôi cũng xin "tự thú" là đã mạo muội chưa dẫn toàn vẹn quan niệm về thơ của nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy, mà còn "tạm" để lại một vài ý sau dấu (...) là những ý có tính mở rộng hoặc cụ thể hóa quan niệm về thơ của ông. Không phải là tôi không tán thành các ý "cành", "nhánh" này, mà thấy cần thiết phải suy nghĩ thêm, vì nó (hàm ý) phê phán một thời, một xu hướng thơ của quá khứ mà riêng tôi (chỉ riêng tôi thôi) thấy cần thiết/nhất thiết phải suy nhĩ thêm từ góc nhìn của mình.Ví như báo Văn Nghệ (Hội Nhà văn VN) tháng 12 năm 2014 (tôi không nhớ số cụ thể) từng đăng bài của nhà thơ Phạm Quang Đẩu khẳng định: thành tựu thơ chống Mỹ nói chung và của các nhà thơ mặc áo lính nói riêng là đáng tự hào, và không phải các nhà văn, nhà thơ mắc nợ nhân dân như nhiều ý kiến lâu nay (vì chưa phản ánh đúng tầm vóc anh hùng của các cuộc kháng chiến) mà chính là dân tộc ta đang mắc nợ những người cầm bút. (Có lẽ, đây chỉ là cách nói, có tính tu từ, thậm xưng để gây thêm ấn tượng cho sự khẳng định thành tựu, đóng góp của thơ chống Mỹ, để cân bằng với những nhận xét không mấy thiện cảm về thơ (và văn học nói chung) của một thời quá khứ; vì vậy không nên máy móc phán xét vân đề "ai nợ ai" một cách tuyệt đối). Chưa kể, tạp chí Thơ của Hội Nhà văn tháng 4/214 có bài của nhà thơ Bằng Việt cũng mạnh mẽ khẳng định thành tựu, đóng góp của các tác giả thơ chống Mỹ, không chỉ về phương diện tuyên truyền mà cả về phương diện nghệ thuật. Mặc dù khi dẫn chứng các tác giả, tác phẩm thơ chống Mỹ (để chứng minh cho quan điểm của mình) như với nhà thơ Lưu Quang Vũ, thì phần nghệ thuật, cách tân v.v...của nhà thơ này ngay trong thời chống Mỹ nhưng phải đến thời đổi mới (từ 1986 - 1987 trở đi) mới in ra được, công chúng văn học thời chống Mỹ không được hưởng thụ các tác phẩm và chịu sự tác đông thẩm mỹ của những tác phẩm có tính cách tân này.
Một ý khác tôi muốn được chia sẻ: Những hạn chế của văn nghệ thời đó, ít nhất do 3 nguyên nhân (độc lập và tác động chéo lẫn nhau, không tránh khỏi): do phải tập trung cho nhiệm vụ đánh giặc; do quản lý văn nghệ có phần phiến diện, cực đoan, thô thiển...và do bản thân các cây bút "lực bất tòng tâm" hoặc "tự kiểm duyệt" làm thui chột sáng tạo. Nếu tôi không nhầm thì các nguyên nhân trên người ta cũng đã nói nhan nhản đến mòn chán trên sách báo, tôi mạn phép nhắc lại ở đây chỉ nhằm mục đích khẳng định thêm rằng: các nhà thơ lười hoặc thiếu vắng năng lực sáng tạo, dù là nguyên nhân quan trọng hàng đầu thì cũng không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến tình trạng thơ sáo mòn, a dua một giọng. Tất nhiên tôi cũng hiểu, trong quan niệm về thơ của nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy (đoạn đã dẫn trên) ông đòi hỏi các nhà thơ đích thực phải thoát khỏi "những dụ dỗ của danh tiền tầm thường" mà thời nào cũng có để còn lại mình bất chấp thời thế và thời tiết chảy trôi - đây là một đòi hỏi cấp thiết và chính đáng, là đòi hỏi tối đa, cũng là đòi hỏi tối thiểu để cho "thơ là thơ". Trên phương diện này, nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy chính là hiện thân của quan niệm thơ do chính mình phát ngôn và xác tín gần suốt cả cuộc đời.
4- Cuối cùng (mà lẽ ra đây phải là điểm đầu tiên, là nguyên cớ thôi thúc tôi có vài cảm nhận ngắn ngủi này). Đó là từ dòng tin nhắn của thạc sỹ - nhà thơ Nguyễn Văn Hòa vào fb của tôi, rằng "Chú đã nhận được sách "Văn bạn văn 2" (của nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy) gửi tặng chưa? Tôi trả lời đã nhận được rồi... và lui cui đọc. Đọc bài của Nguyễn Văn Hòa trước - bài: "Nguyễn Nguyên Bảy, thơ là thơ". Thế là tôi gặp được quan niệm về thơ của nhà thơ Nguyên Nguyên Bảy như đã nói trên. Đem quan niệm về thơ Nguyễn Nguyên Bảy khảo sát vào thơ của chính ông, tác giả Nguyễn Văn Hòa dã có những nhận xét xác đáng, nhắc lại ở đây e không đầy đủ, xin mời những ai quan tâm sẽ đọc trong bài viết đã nêu ( có thể đọc tại:http://trannhuong.com/tin…/nguyen-nguyen-bay-tho-la-tho.vhtm ). Tôi chỉ có thể nói: đó là một bài viết khá công phu, toàn diện và xác đáng, đặc biệt với một lòng yêu tha thiết con người, cuộc đời và nghiệp thơ văn của nhà thơ Nguyên Bảy và phần nào đã truyền được lòng yêu mến đó đến bạn đọc (tất nhiên một bài viết - là góc nhìn riêng của một tác giả có thể chưa gom hết chiều kích, giá trị của các tác phẩm thơ của nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy, cũng như chỉ ra những hạn chế -nhiều hoặc ít của nó) với những nhận xét, khẳng định được bảo chứng bằng những dòng thơ Nguyễn Nguyên Bảy được Nguyễn Văn Hòa trích dẫn khá nhiều, đến mức đậm đặc và là sự đậm đặc hết sức cần thiết trong bài. Dù sao, lòng chẳng đặng đừng nếu không "tri ân" bài viết "Nguyễn Nguyên Bảy, thơ là thơ" của Nguyễn Văn Hòa bằng cách trích một đoạn rất ngắn trong bài viết đó - chưa phải là ở những ý khái quát mà chỉ ở phần Nguyễn Văn Hòa đề cập, "tháo dỡ" những thủ pháp, thao tác văn chương của Nguyễn Nguyên Bảy, đối với tôi là rất thuyết phục: "Điều đặc biệt, trong thơ Nguyễn Nguyên Bảy tần số sử dụng điệp từ, điệp ngữ, điệp cấu trúc câu, xuất hiện dày đặc. Phải chăng đây cũng là điểm mạnh của thơ ông. Thơ Nguyễn Nguyên Bảy giàu ẩn ngữ, mang tính triết luận, nhiều khi gây khó hiểu đối với người tiếp nhận. Vì vậy, đọc thơ ông phải đọc đi đọc lại nhiều lần, vừa đọc vừa ngẫm nghĩ mới thấy được những chân giá trị và ý đồ nghệ thuật mà nhà thơ muốn gửi gắm. Chẳng hạn: chỉ bốn câu thơ trong bài thơ ngắn Chân hương cũng gợi ra bao nhiêu suy nghĩ và đặt ra những vấn đề mang tính triết lý về lẽ sống và cuộc đời:
Cháy rồi, cháy hết phần thơm
Chân hương đứng lặng nỗi buồn vô vi
Rồi màu phẩm nhuộm phai đi
Dẫu chẳng còn gì vẫn đứng chân hương..."

Thanh Hóa, ngày 6/2/2015
Đ.N.D