Trang chủ » Bầu bạn góp cổ phần

“PHÔ PHÁI - GÁI LIÊN”

Họa sỹ Đinh Quan Tỉnh
Thứ hai ngày 7 tháng 3 năm 2011 8:50 PM

Nhìn vào sự nghiệp sáng tác của Họa sỹ Dương Bích Liên thì có đến 2/3 tác phẩm vẽ về phụ nữ, trong đó có những tác phẩm đứng trong hàng kiệt tác của hội hoạ Việt Nam hiện đại. Dương Bích Liên vẽ phụ nữ rất khác lạ, độc đáo như đã với tới đỉnh cao của thẩm mỹ hội họa, thành một lối đi riêng biệt như thể Bùi Xuân Phái vẽ Phố cổ Hà Nội vậy. Nên dân gian đã có câu đồng dao: Phố Phái, Gái Liên như làm sáng thêm câu ví cổ: “Chè Thái – Gái Tuyên”, để ca tụng Dương Bích Liên, người nghệ sỹ đã dành nhiều tâm huyết cho phái đẹp với bao tình cảm ưu ái, say mê và trìu mến nhất. Phụ nữ luôn là nguồn cảm hứng, là hình ảnh trung tâm của những biểu cảm thẩm mỹ và lý tưởng thẩm mỹ của Dương Bích Liên.
Chân dung thiếu nữ của ông rất đa dạng, là những cô gái đẹp ông bắt gặp trong cuộc sống đời thường, mang một ánh sáng dung dị, thánh thin, trong đó có những tác phẩm nổi tiếng như: Thiếu nữ và hoa cúc trắng, Thiếu nữ và hoa phong lan, Thiếu nữ bên hồ, Thiếu phụ, Chân dung, Tuyết Mai, Gửi lời chào Jacqueline Picasso….đứng sang trọng bên cạnh những tác phẩm mang đề tài khác như: Đi học đêm.(sơn dầu), Ngày mùa. (sơn dầu), Chiều vàng. (sơn mài, Chiều biên giới, Lều hoang, Dĩ vãng, Hai em bé bên sông Hồng, Bác Hồ qua suối, Hào, Đi cấy sau mùa lũ ...
Dương Bích Liên (17 tháng 7 năm 1924 – 12 tháng 12 năm 1988) là một hoạ sĩ Việt Nam. Ông đặc biệt thành công với những tác phẩm về chân dung thiếu nữ (Phố Phái, gái Liên). Dương Bích Liên là một trong nhóm tứ kiệt của làng hội hoạ Việt Nam: “Nghiêm, Liên, Sáng, Phái” tiếp sau “Tứ hùng” hội họa Việt Nam: “ Nhất Trí, Nhị Lân, Tam Vân, Tứ Cẩn”.
Dương Bích Liên sinh tại Hà Nội trong một gia đình trí thức quan lại. Ông là con trai duy nhất của một quan tri phủ. Quê gốc của ông ở làng Phú Thị, tổng Mễ Sở, phủ Khoái Châu (nay là thôn Phú Thị, xã Mễ Sở, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên). Dòng họ Dương của ông ở Khoái Châu có truyền thống hiếu học, thời nào cũng có văn nhân khoa bảng và những người đỗ đạt cao.
Xuất thân trong một gia đình quyền thế và giàu có, nhưng năm 17 tuổi, ông trở nên yêu thích nghệ thuật, nảy ra ý muốn từ bỏ cảnh sống giàu sang để chạy theo cuộc đời gió bụi.
Năm 1941, Dương Bích Liên gặp họa sĩ Hoàng Lập Ngôn. Khi đó Hoàng Lập Ngôn vừa thiết kế xong chiếc xe ngựa và đặt tên cho chiếc xe tự chế của mình là Nhà Lăn Mê Ly, hoạ sĩ dùng chiếc xe ngựa kéo này làm phương tiện giao thông để đi vẽ người và trực cảnh khắp đó đây. Dương Bích Liên được họa sĩ Hoàng Lập Ngôn nhập hội, lên xe lăn xuyên Việt.
Chiếc xe Nhà Lăn Mê Ly tưởng sẽ phiêu du đất trời dài lâu nhưng chỉ lăn được đến Thanh Hoá thì quan phủ sai người đi truy tìm. Người nhà quan phủ tìm ra Nhà Lăn Mê Ly và áp giải cậu công tử về nhà.
Sau chuyến lãng du mang tính chất số mệnh đó, Dương Bích Liên quyết định ghi tên theo học Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương. Từ đây, Dương Bích Liên bắt đầu sự nghiệp hội họa.
Dương Bích Liên là một trong những học trò cuối cùng của trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ông học khoa Hội họa, khóa XVIII (1944-1945).
Năm 1946, Dương Bích Liên và nhiều trí thức văn nghệ sĩ Hà Nội tham gia kháng chiến chống Pháp. Ông hoạt động ở đoàn kịch của Phạm Văn Khoa, Đoàn văn công của Nguyễn Xuân Khoát, vào Đoàn Văn hóa kháng chiến cùng với họa sỹ Tô Ngọc Vân, Thế Lữ..., làm báo “ Vệ quốc đoàn”.
Năm 1949, ông là một trong những hoạ sỹ đầu tiên được kết nạp Đảng tại vùng kháng chiến cùng một ngày với hoạ sỹ Mai Văn Hiến và nhà văn Trần Đăng.
Năm 1952, ông được giao trọng trách lên chiến khu sống gần và vẽ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tác phẩm Hồ Chủ tịch qua suối đoạt giải nhất Triển lãm mỹ thuật toàn quốc 1980 và hiện được bày ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Năm 1954, Dương Bích Liên trở về tiếp quản thủ đô. Được tổ chức biên chế vào “tổ sáng tác” cùng các họa sỹ Bùi Xuân Phái, Nguyễn Sáng...
Năm 1968, ông đi thực tế ở mỏ than Quảng Ninh cùng các họa sỹ: Nguyễn Tiến Chung, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng, Huỳnh Văn Gấm...
Giai đoạn sáng tác sung sức nhất của Dương Bích Liên là vào thập niên 70. Trong thời gian này, ông đã gửi các tác phẩm của mình tham dự triển lãm nhưng chúng sớm bị loại, như bức Hào và bức Bác Hồ nói chuyện với Vệ Quốc Quân. Riêng bức thứ 2, sau khi bị loại, người ta không còn thấy tăm tích tác phẩm này nữa. Bức tranh mô tả cảnh Hồ Chí Minh đang nói chuyện với người lính Vệ Quốc Quân ở trong Chiến khu Việt Bắc. Lý do bức tranh bị loại là họa sĩ đã vẽ người lính nhắm mắt trong khi vị lãnh tụ đang nói chuyện. Theo cách thanh minh của Dương Bích Liên, chỉ khi nào người ta extreme ( cực sướng) thì người ta thường nhắm mắt. Nhưng vào thời thời đó, không ai dám nghe theo cách diễn giải của hoạ sĩ.
Người ta cho rằng ông đã tự ái và đau buồn vì sự lạnh nhạt của nhân thế đối với những tác phẩm của mình, thế nên về cuối đời ông đã gần như không có hứng thú sáng tác nữa.
Sinh thời, ông là một họa sĩ không có cuộc triển lãm nào cho riêng mình.
Hoạ sĩ Dương Bích Liên là người dành cả cuộc đời cho nghệ thuật đến mức lơ đãng và quên chính bản thân mình. Ông là một hoạ sĩ tài ba, tâm huyết, Dương Bích Liên rất say mê vẽ, ngay cả trong những ngày chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ diễn ra ác liệt nhất, ông cũng không rời giá vẽ. Sự nghiệp hội hoạ của Dương Bích Liên là một tài sản quý của kho tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Năm 2000, họa sỹ Dương Bích Liên được Nhà nước phong tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (đợt II).
Họa sỹ Đinh Quan Tỉnh