Năm 1992, nhân kỷ niệm 80 năm sinh nhật G.S.N.V.Trương Tửu, tôi có viết bài:”Những dữ kiện tìm ra đáp số chuẩn xác”,tôi chút băn khoăn khi G.S ở tuổi 80 ,thời gian đang khởi sắc về châm cứu Đông y trong nước và thế giới và chuâir bị hoàn thành một số cuốn về phương pháp châm cứu; thì trong câu chuyện Gs lại nói lên điều mong muốn:”…Khát vọng sống,khát vọng làm viêc và cả một khát vọng được đánh giá lại,đúng về sự nghiệp của mình..”.Khát vọng của Gs còn thể hiện mừng Tết Đinh Sửu ”Nghĩa nước, tình nhà lo trọn vẹn/Trên đường sự nghiệp bước thênh thênh/băng giá tan rồi,xuân lại đến/cạn chén chào xuân chúc các anh”
Khát vọng của gs, dần được hé mở,nhất là dịp lễ tang Cụ vào ngày 19-12-1999.Trong sổ tang,có bao nỗi niềm với người quá cố.:”Trương Tửu -Nguyễn Bách Khoa là nhà phê bình văn học duy nhất của văn học Việt Nam trước 1945,con người mà Lê Văn Trương đề tặng trong tiểu thuyết:”một người”,nhà giáo văn học chủ chốt của trường Đại học văn khoa,người viết những công trình còn mãi; Kinh thi Việt Nam,Nguyễn công Trứ.Tôi viết điều này với ý thức trách nhiệm”(-Ngày 18/12/1999 GS Phan Ngọc-GS Lê ngọc Đào).”…Ong mãi mãi mãi là một trí tuệ uyên bác,một nhân cách lớn của thế kỷ XX..”(GS Hoàng Thiếu Sơn)
Gần 10 năm sau ngày giáo sư mất,khát vọng được đánh giá lại,đúng về sự nghiệp của mình dần dần được hé mở.Hai tổng tuyển:”Trương Tửu,tuyển tập nghiên cứu phê bình-NXB-Lao động năm 2007” và :”Trương Tửu-Tuyển tập văn xuôi-NXB Lao Động 2007”.Đánh giá từ hai tuyển tâp,GS-NGND Nguyễn Đình Chú,PGS-TS Trịnh Bá Đĩnh-Viện Văn học tiệm cận một nhận xét:”Một trong những người viết phê bình theo tinh thần Mác xít đầu tiên ở Việt Nam …là giáo sư văn học nổi tiếng…Một trong những cây bút phê bình khoa học đầu tiên có nhiều thành tựu không thể bỏ qua trong lịch sử phê bình khoa học nước nhà”.PGS-TS Nguyễn Hữu Sơn-Viện văn học:”Tiêu biểu cho một phong cách phê bình đã in dấu ấn khá đậm nét trong tiến trình văn học Việt Nam’.Một sự kiện nguồn an ủi với người quá cố đã hơn 10 năm nay là việc Hội NVVN đã khôi phục hội viên cho Trương Tửu năm 2009.sau đúng 52 năm bị khai trừ khỏi Hội Nhà văn Việt Nam do tham gia viết bài tren tập san “Giai phẩm”
Quý 4 năm 2010,gia đình ông Trương Tửu nhận được công văn của Hội nhà văn Việt Nam hướng dẫn xét thưởng về văn học nghệ thuật.Ông Trương Quốc Tùng trưởng nam đã làm các thủ tục gửi HNV Việt Nam đề ngày 10 tháng11 năm 2010 trong đó có nội dung:”Thể theo nguyện vọng của gia đình cùng những ý kiến tham gia của nhiều văn nghệ sĩ,nhà nghiên cứu phê bình văn học,giáo sư đại học và đối chiếu với tiêu chuẩn;chúng tôi lập bản kê khai xét tặng Giải thưởng văn học là:Giải thưởng Hồ Chí Minh cho các tác phẩm và công trình nghiên cứu của nhà văn Trương Tửu.Hai ấn phẳm:”Truoqng Tửu,tuyển tập nghiên cứu phê bình-NXB Lao động 2007”và:”Trương Tửu –Tuyển tập văn xuôiNXB Lao Động 2009”
Tôi còn nhơ nhân kỷ niệm 95 năn ngày sinh và ra mắt tổng tuyển phê bình của gS, tại trường ĐHSP Hà Nội đã tổ chức hội thảo về sự nghiệp văn học của GS.Trong cuộc hội thảo không ít GS,tiến sĩ khoa học đều chung ý kiến về sự thiệt thòi trong đánh giá về vống hiến văn hoc đặc biệt về lý luận phê bình đối với GSNV Trương Tửu.Việc làm của HNV rất đáng trân trọng.Quan niệm cưa người đã đọc một số tac phẩm của GS thì ý kiến của gia đình về mức độ khen thưởng là hợp lý;xét ra bạn cùng thời của gs đã được danh hiệu cao quý từ đợt 1-2
Ngày 20 thang11 năm 2010
Nguyễn Cảnh Tuấn