.
Không biết tự bao giờ, nhân vật thằng Cuội đã in đậm trong tâm thức mỗi người dân Việt Nam, nên trong đời sống tinh thần của cộng đồng xuất hiện câu nói đã trở thành thành ngữ: “Nói dối như Cuội”.
Cuội có tật hay nói dối. Nguy hại hơn, nói dối mãi nên đã thành bản chất của Cuội.
Cuội mồ côi cha mẹ từ nhỏ, sống với cậu mợ. Cậu mợ coi Cuội như con đẻ, vậy mà đành phải dứt tình nhốt Cuội vào rọ thả xuống sông vì quá nhiều lần Cuội lừa dối cậu mợ những chuyện thật tai ác. Chính sự nói dối của Cuội đã biến cậu mợ từ người nông dân thật thà, hiền lành, chất phác thành kẻ giết người. Trong lúc Cuội lừa cậu mợ về nhà tìm cho Cuội quyển sách, Cuội lừa người thầy bói mù chui vào rọ thế chỗ cho mình để rồi bị chết oan nghiệt khi cậu mợ Cuội lăn chiếc rọ xuống sông vì tưởng Cuội vẫn ở trong đó. Sau khi thoát chết, Cuội lừa lấy được gánh vải của một người buôn. Cuội nhúng ướt gánh vải rồi về nhà nói dối cậu mợ là vua Thuỷ Tề cho sau khi được tiếp đãi ăn uống tử tế. Cuội nói dối như thật, làm cho lòng tham cậu mợ nổi lên. Cậu mợ chui vào hai chiếc rọ, bảo Cuội nhanh nhanh lăn xuống sông để xin được vải vóc mang về.
Truyện thằng Cuội không có hậu, mọi tình tiết đều là bi kịch, bi kịch xuất phát bản năng nói dối của Cuội. Cuội- một đứa trẻ mồ côi, thất học, thiếu  giáo dục nhưng lại có tài nói dối mà đã gây bao tai hoạ chết người, thì những kẻ nắm vận mệnh dân tộc hoặc vận mệnh nhân loại mà nói dối thì hậu hoạ thật khôn lường. Chẳng hạn, Hitler tuyên truyền cho dân Đức rằng, dân tộc Đức là dân tộc thượng đẳng, thông minh, có sứ mệnh thống trị, cai quản toàn thế giới. Hitler lôi kéo phát xít Nhật, Ý phát động chiến tranh thế giới thứ hai, xâm chiếm các nước, hòng chia lại thị trường, nên đã gây ra thảm hoạ cho toàn nhân loại: hàng chục triệu người chết, những nước có chiến tranh xơ xác, đổ nát, hoang tàn và cuối cùng phe phát xít bị thất bại thảm hại bởi quân đồng minh Liên Xô, Anh, Pháp, Mỹ. Gần đây, có chế độ độc tài Pinôchê, chế độ phân biệt chủng tộc Apacthai, chế độ diệt chủng Pôn Pốt… gây nên bao thảm cảnh cho con người. Những cuộc chiến tranh loài người huỷ diệt lẫn nhau đều xuất phát từ những triết thuyết phản động, phi khoa học, lừa mị loài người, đi ngược lại khát vọng sống của loài người. Có triết thuyết cho rằng, chế độ này là kẻ thù không đội trời chung của chế độ khi, nhưng thực tế ai cũng muốn tồn tại, vì vậy chiến tranh xẩy ra là không tránh khỏi.
Trong bất cứ chế độ xã hội nào, con người còn bị lừa dối, còn bị những triết thuyết phản động mê hoặc, lũng đoạn thì con người không thể có tự do, hạnh phúc. Những con người đó chỉ là nô lệ, là nạn nhân của những triết thuyết đi ngược lại khát vọng của loài người.
Đoàn Đình Sáng.
31/10/2010.