Trần Nhương trẻ lắm, mải chơi lắm mặc dù lão đã ngoài tám mươi. Nào phải tôi nói mà là lão tự đặt cho mình nickname “Trần Ham Vui”. Vui như lão thì ai chả thích, chỉ có điều thích là một chuyện, chơi được như lão lại là chuyện khác. Là tôi nói cái tố chất rất Trần Nhương ấy. Nhiều cô gái trẻ mê lão tít thò lò. Số lão đào hoa đã hẳn nhưng tôi không hiểu họ thích lão vì cái gì. Nhan sắc của lão cũng chỉ trung bình khá, tài năng của lão là không thể phủ nhận nhưng bảo các cô mê vì lão đẹp trai, có tài thì tôi quyết không phục. Thiên hạ có biết bao nhiêu chàng trai tài tuấn hơn lão... Quả là bí hiểm.
Hôm qua, không, phải là hôm kia mới đúng, lão rót vào tai tôi một lời đề nghị kinh người “viết cho tôi một bài, tôi sắp triển lãm....” Dù biết sức mình có hạn nhưng làm sao tôi có thể bỏ qua một cơ hội hiếm hoi châm chọc lão. Không phải châm chọc mà là cù cho lão cười đứt ruột. Sẽ như ý lão, tôi phải phang tẹt ga mới được... Dẫu sao thì lão cũng chỉ vui đùa thôi. Nào thì chúng ta cùng vui đùa nhé.
Trong số những bạn văn của tôi có sở thích vẽ tranh thì Trần Nhương là người hào sảng hơn cả. Lão dường như không nghiêm túc, cẩn trọng thường thấy ở những người đang dạo bước trong gian hàng chọn cho mình một món đồ. Và cũng dường như lão không coi trọng món đồ mà là coi trọng phút giây ngó nghiêng, quan sát, xăm soi những đồ vật ấy. Hội họa, thơ phú đối với lão cũng chỉ là một món đồ, một thú chơi ngẫu hứng tuỳ ý lão nâng lên, đặt xuống, gia giảm... Bạn không tin ư? Cũng phải, bạn đâu phải Trần Nhương và quê bạn cũng đâu phải ở xứ rừng cọ, đồi chè.
Trước một tờ giấy, một tấm toan trắng bạn sẽ làm gì? Khó nói lắm, vì sức gợi của chúng vô cùng đa dạng, tuỳ duyên mà người thưởng ngoạn sẽ được ngắm nhìn. Đối với Trần Nhương, dường như cái mầu trắng vô duyên trước mặt trêu ngươi lão và thế là lão xắn tay áo nhảy vào bãi màu nhào trộn. Bức tranh trước mặt bạn hiện lên rõ ràng nhưng lại tù mù, rối rắm. Lão đưa người xem vào mê hồn trận làm họ hoang mang, bất ngờ. Cũng phải thôi, chính lão cũng bất ngờ, cũng không định trước nó sẽ như vậy. Nếu bạn hỏi lão, bạn sẽ chỉ nhận được một nụ cười phớt nhẹ trên môi thay cho câu trả lời. Tôi chưa khi nào hỏi lão. Hỏi làm gì khi mà câu trả lời chả phải đang nằm trước mặt ta sao?!
Nếu tôi nói vì đa tình, đào hoa nên tranh của lão có hơi hướng sex. Nghĩa là rất phồn thực liệu bạn có tin? Tin hay không tuỳ bạn. Trần Nhương đến với hội họa bằng sự quả quyết vốn có của người lính, bằng trái tim run rẩy đang yêu nóng bỏng. Cái này ở những cây bút khác không có hoặc chưa đủ độ. Điều này giúp Trần Nhương thêm tự tin vượt lên trên sự khiếm khuyết, thiếu hụt bài bản vì không qua một trường lớp nào. Số họa sĩ thành danh qua trường lớp ít lắm nếu không muốn nói nó cũng không nhiều hơn những người tự thành họa sĩ. Nhiều người cầm bút được học hành bài bản chê lão. Lão cười. Lão chơi ngẫu hứng nhưng nụ cười của lão lại hiện thực đến nao lòng. Lão không chấp. Suy cho cùng lão có lý. Những bức tranh là công sức, là đam mê, là tình yêu, là gan ruột là... thú chơi của lão chứ đâu phải của họ. Nỗi lòng nặng trĩu suy tư của lão làm sao họ biết?
“Thi hứng 5” là tên gọi triển lãm tranh sắp tới của lão. Qua 5 khúc thi hứng quả là lão đã đi một chặng đường dài để đến với hội họa. Nếu tình yêu của Trần Nhương không đủ mạnh, đủ lớn lao làm sao lão có thể đi xa đến vậy. Năm 1998 lão triển lãm “Thi hứng 1”, năm 2003 chơi “Thi hứng 2”, từ 2018 đến 2024 lão chơi liền 3 triển lãm “Thi hứng 3,4,5”. Một hoạ sĩ tay ngang mà quất 5 triển lãm cá nhân tại 16 Ngô Quyền thì bái phục lắm chứ. Mà nào chỉ có vẽ, lão là nhà báo xịn, phụ trách trang Văn nghệ Báo Người cao tuổi. là chủ con web lừng danh trannhuong.com mấy chục triệu lượt truy cập, còn ra sách tỳ tỳ nào là Kim kổ kỳ kuặc…rồi Rúc rích giêng hai…Ngoại bát thập như lão há được mấy người ?
Hội họa của Trần Nhương có thể tóm gọn vào 3 mảng chính. Chân dung, phong cảnh và trừu tượng.
Bạn đừng cười tôi và cũng đừng cười Trần Nhương. Chân dung của bạn bè văn nghệ sĩ qua ngọn bút của lão cứ hao hao giống nhau. Chúng giống nhau hơn là giống người mẫu. Nhiều lúc tôi có cảm giác lão không vẽ người ngồi trước mặt mà vẽ cái lão muốn vẽ. Nghĩa là hiện trên tờ giấy là cặp mắt, mũi, mồm của một ai đó. Nghĩa là chỉ đủ cho bạn biết lão đang vẽ cái mặt người. Nhìn nụ cười hạnh phúc của người được vẽ và người vẽ bạn sẽ hiểu. Chân dung là giả, lão ngồi vẽ và người ngồi làm mẫu cho lão vẽ là thật. Nhà văn Vũ Thư Hiên rất tâm đắc với câu nói của Tề Bạch Thạch: “Nghệ thuật vừa giống vừa không giống. Giống quá là mị đời, không giống là dối đời.” Trần Nhương không mị đời lại càng không muốn dối đời. Với lão, vui là chính. Nhiều năm ngày thơ Nguyên tiêu, lão ra Văn Miếu kí hoạ chân dung siêu tốc, tiền lì xì rủng rỉnh.
Mảng phong cảnh nói gì thì nói nó phảng phất hồn cốt rừng cọ đồi chè quê lão. Dù lão vẽ gì người xem cũng thấy lấp ló bóng dáng quê hương của lão trong nét bút. Lão là người yêu quê, vì lão hơn khối người còn có quê để yêu. Dáng những thiếu nữ trong tà áo dài lẩn khuất trong tranh lão vốn không phải cái lão định vẽ. Bất quá nó chỉ là cái cớ để lão chơi sắc màu cho thỏa nỗi nhớ nhung. Nỗi nhớ theo chỗ tôi hiểu thật vu vơ, vô định.
Cái phồn thực tràn ra ngoài mép tranh của lão ở mảng trừu tượng. Nói thật, tranh lão nào có trừu tượng, nó đang thở hổn hển đầy nhục dục. Nó đưa người xem vào mê lộ để rồi ve vãn, tán tỉnh những cặp mắt đa tình. Xem tranh của lão tôi không tin tim bạn không đập mạnh. Tranh lão dù có yếu tố sex nhưng không đến mức lộ liễu gợi dục. Lão đang chơi đùa trò chơi tình ái. Nhưng nhiều tranh trừu tượng của lão thâm trầm ý tứ lắm…
49 tác phẩm sẽ được trưng bày “Thi hứng 5” lần này là một phần khiêm tốn trong gia tài lão đang sở hữu. Về một khía cạnh nào đó lão là người giàu có. Lão vẽ hàng ngày. Cái xưởng vẽ mênh mông của lão nhiều họa sĩ cũng thèm muốn có được. Thú thật so với lão tôi chỉ như một tay mơ. Nếu bạn cần biết kỹ hơn điều tôi nói thì nên ghé qua phòng tranh để những bức tranh nói với bạn. Đừng hỏi Trần Nhương, vì khiêm tốn và cũng vì lòng kiêu hãnh lão sẽ chẳng đưa ra câu trả lời làm bạn hài lòng.
Và cuối cùng, cái Trần Nhương muốn đấy là bạn hãy hài lòng với cái được cũng như chưa được trong tranh của lão. Chỗ này thừa một chút ý, chỗ kia thiếu một chút tình. Chỗ này màu hơi sượng, chỗ kia màu hơi chua, thêm một chút cháy khét. Không sao. Trần Nhương là thế. Nếu bạn chưa hài lòng, cũng không sao, sẽ còn những bức khác, những triển lãm khác trong tương lai. Dù bạn không thích lão, hay đúng hơn là không thích tranh của lão cũng không sao. Nói cho cùng thiên hạ đâu phải chỉ mỗi Trần Nhương là họa sĩ. Lão hay nói “Tôi vẽ theo cách của tôi, thưởng thức là quyền của bạn”….
Hà Nội tháng Tư 2024