Trong số 16 bác tham gia Viện Nghiên cứu phát triển (IDS), tôi đã có may mắn được nghe 5 bác giáo huấn. Năm 2003, tôi được nghe Nhà văn Nguyên Ngọc (nguyên Tổng biên tập báo Văn nghệ Hội Nhà văn Việt Nam), giảng về sáng tác văn chương, tại Tuyên Quang. Năm 2007, tôi tham dự Khóa I, Trung tâm bồi dưỡng viết văn Nguyễn Du, tại Hà Nội, được nghe bài giảng của Nhà văn Nguyễn Trung (nguyên trợ lý Thủ tướng Võ Văn Kiệt), Ts Nguyễn Quang A (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng VP.Bank), PGs. Ts Chu Hảo (nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ), Ts Lê Đăng Doanh (nguyên Viện trưởng Viện quản lý kinh tế Trung ương).
Nghe giảng, tôi vỡ vạc ra nhiều điều và thay đổi tư duy sáng tác. Từ đó, những bản thảo của tôi được các nhà xuất bản nhận xét tốt, nhưng oái oăm thay, rất khó xuất bản, cứ phải vác quanh từ chỗ nọ sang chỗ kia. Có nhà xuất bản đã cấp giấy phép rồi rút lại. Có nhà xuất bản duyệt rồi, nhưng Trên bảo để lại. Có nhà xuất bản phải hội ý cả giám đốc, phó giám đốc và biên tập viên cùng nghe đọc lại bản thảo và rồi bảo thôi, vì có nhiều đoạn động chạm tới khu vực nhạy cảm… Ấy thế mà tôi lại lấy làm vui, vì biết cái thể tạng của mình đã đi đúng mạch văn chương rồi. Tôi tin đến ngày nào đó, bản thảo của tôi sẽ được xuất bản, cũng như tin vào IDS sẽ hồi sinh vậy.
*
Mấy năm rồi, dư luận lại rộn lên câu chuyện đề án đào tạo 20.000 tiến sỹ. Trong hai mươi ngàn tiến sỹ đó, sẽ được bao nhiêu người có trình độ uyên thâm và tấm lòng đau đáu với dân, với nước như các bác IDS. Và nếu được như thế, hoặc hơn như thế nữa thì càng tốt, nhưng liệu được sử dụng không?
Nhớ cái hồi còn phe XHCN, nhiều nhà khoa học và văn nghệ sỹ có tài, có chính kiến, phải chạy sang phương Tây để khảng định mình, rồi đến thời Goóc-ba-chốp, Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, họ mới có thể trở về góp phần dựng xây đất nước.
Ai sẽ đưa dân tộc Việt Nam bước sang trang mới?
Tuyên Quang, 17/9/2010
V.X.T