Hè năm 1975 có vài anh em văn nghệ sỹ Quảng Bình cùng anh em Văn nghệ giải phóng gặp Nhà văn Nguyễn ĐìnhThi tại nhà riêng Nhà văn Lý Văn Sâm ở Sài Gòn. Chúng tôi coi thật vinh hạnh. Nhà văn Nguyễn Đình Thi nói chuyện nhiều với anh em văn nghệ sỹ.
Tôi nhớ ông nói: - Đất nước chúng ta phải đánh với hai tên giặc giàu mạnh nên các cụ không cho nhìn ngang, nhìn ngữa, các cụ cứ lấy roi quất vào người mà tiến lên. Thời phong kiến khắt khe như thế mà Nguyễn Du vẫn viết được truyện Kiều, các anh chị hòa bình rồi cố gắng lên để có tác phẩm lớn!
Đúng là thời máu lửa phải quên đi chết chóc, phải cất cao tiếng hát, lời ca, giọng cười mới thắng giặc. Quảng Bình quê tôi cũng có câu nói bất hủ: "Tiếng hát át tiếng bom". Đi đánh giặc cứ hát, cứ ca, cứ cười là điều tự nhiên để thắng Mỹ.
Phạm Tiến Duật là nhà thơ hàng đầu đem tiếng cười vào thơ ở nơi chết chóc điêu tàn. Anh em đùa vui gọi Nhà thơ là Nhà "Cười học" để phân biệt với các nhà "Hát học", nhà "Ca học"
Chẳng hạn:
"Người tinh nghịch là anh dễ thân.
Bỡi thế có em đứng gần.
Em ở Thạch Kim, sao lại lừa nói với anh là Thạch Nhọn,
Đêm ranh mãnh ngăn cái nhìn đưa đón,
Em dựng rào quanh quanh hố bom.
Cái miệng em ngoa để bè bạn Cười giòn.
Tiếng Hà Tĩnh nghe buồn Cười đáo để!
(Gửi em cô thanh niên xung phong)
"Cây cúc đắng quên lòng mình đang đắng,
Trổ hoa vàng dọc suối để ong bay,
Cây bồng bênh Cười vui suốt ngày..."
( Những vùng rừng không dân)
"Con trai đội nón bao giờ,
Vì mưa nên phải đi nhờ nón em.
Bấy lâu mũ sắt đội quen,
Buồn Cười cái nón tòn ten trên đầu..."
(Cái chao đèn)
"Nghe em hát mà anh buồn Cười,
Nhịp với phách xem chứng sai cả.
Mồ hôi em ướt đầm trên má.
Anh với mọi người nhìn nhau khen hay!..."
( Nghe em hát)
"Không có kính ừ thì có bụi,
Bụi tung trắng như tóc người già.
Không cần nghỉ, lái trăm cây số nữa.
Nhìn nhau mặt lấm Cười ha ha!..."
(Tiẻu đội xe không kính)
Hà Nội 14 - 5 - 2010
Đỗ Hoàng