Trên báo Thế Giới số 5 ra ngày thứ Hai, 2-2-2004, chúng tôi đã từng viết bài giới thiệu về Tượng Nữ Thần Tự Do của Hoa Kỳ tại cửa biển New York với tựa đề: “ Nữ Thần của nước Pháp, biểu tượng của nước Mỹ”. Trong bài báo chúng tôi có nói rằng tựơng Nữ Thần Tự Do này là của Chính Phủ Pháp làm tặng nhân dân Hoa Kỳ nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày Độc Lập của nước Mỹ. Đây là một bức tượng bằng đồng dát mỏng cỡ 2mm, có bộ khung bên trong bằng thép không gỉ, được phóng to lên nhiều lần từ bức tượng gốc cũng bằng đồng do nhà tạc tượng Pháp nổi danh là Fréderic August Bartholdi sáng tạo nên và từng được dựng tại  mỏm  đất tiểu đảo Thành Paris nằm trên dòng sông Seine, chỗ gần Lâu đài Công Lý nổi tiếng của Thủ đô nước Pháp.
   Tượng Nữ Thần Tự Do ở New York được hoàn thành tại Pháp vào tháng 7 năm 1884, và là một trong những bức tượng lớn nhất thế giới hồi đó. Tượng có chiều cao 46,50m tính  từ lòng bàn chân tới đỉnh ngọn đuốc mà Nữ Thần nâng lên. Bệ tượng do phía Hoa Kỳ xây bằng đá hoa cương có độ cao 45,71m. Bởi thế nhìn từ xa, tượng có chiều cao tổng cộng là 92,99m.
    Vào tháng 7-1884 tượng được tháo rời thành 350 bộ phận và đóng gói trong 214 thùng hàng lớn để đưa xuống chiến hạm Isere chở qua New York. Sau gần 1 năm lênh đênh trên biển, tháng 6-1885 tàu cặp Cảng New York. Tháng 4-1886 phía Hoa Kỳ mới xây xong bệ tượng và người ta lại phải trải qua 4 tháng lắp dựng để tới ngày 28-10-1886 tượng mới được khánh thành. Tượng này có tên bằng tiếng Pháp là “ La Liberté éclairant le monde” tức có ý nghĩa là “Nữ Thần Tự Do soi sáng toàn Thế giới” .
    Ngày nay hòn đảo Liberty có dựng tượng ở New York đã trở nên một điểm du lịch thu hút đông đảo du khách của toàn thế giới tới thăm. Cũng chính bức tượng này đã phải chứng kiến cảnh bọn khủng bố cực đoan lái máy bay đâm thẳng vào Tòa nhà sinh đôi Trung Tâm Thương mại Thế giới của New York làm sụp đổ tòa nhà và gây chết chóc cho hàng chục ngàn người dân Mỹ vô tội.
    Sau khi bài báo in ra, có một số bạn đã gọi điện thoại hoặc gửi thư nhắc tác giả rằng không phải chỉ có hai nơi trên thế giới là New York và Paris đã từng được dựng tượng Nữ Thần Tự Do mà chính Hà Nội là địa điểm thứ ba người Pháp đã chọn để dựng tượng Nữ Thần vào cuối thế kỷ thứ XIX. Những lời cảnh báo này giúp tác giả nhớ lại rằng hồi nhỏ chính mình cũng đã được ngắm nhìn bức tượng Nữ Thần Tự Do ở Hà Nội, một bức tượng mà người dân Thủ đô luôn gọi bằng một cái tên mai mỉa là “bà đầm xòe”. Tiếc thay tượng này bây giờ không còn nữa.
    Bức tượng này cũng làm bằng đồng, cao khoảng 3m, và được chính tay nhà điêu khắc Bartholdi hoàn thành để gửi qua dựng trong một cuộc Hội Chợ do người Pháp mở tại khu vực Trường thi Hương cũ (tức nơi đặt Thư viện quốc gia tại đường Tràng Thi của Hà Nội bây giờ) để chào mừng việc hoàn tất công cuộc xâm chiếm toàn bộ lãnh thổ Việt Nam cũng như nhằm khuếch trương thanh thế sức mạnh của nền kinh tế-khoa học-kỹ thuật Pháp. Bức tựơng này sau đó được dựng tại khu vườn hoa Trung tâm của Hà Nội ngay cạnh Tòa Thị Chính (tức Vườn hoa dựng tượng Lý Thi Tổ nằm trên đường Lê Lai hiện nay), phía trước trụ sở Ngân Hàng Đông Dương cũ tức trụ sở Trung Ương Ngân Hàng Nhà Nước Việt Nam hiện thời.
    Để có chỗ xây Tòa Thị Chính và làm vườn hoa dựng tượng Nữ Thần Tự Do, người Pháp đã cho phá Chùa Phổ Giác và một số đoạn lũy Thành Hà Nội lấy đất san lấp các đầm hồ trong khu vực kế cận Hồ Gươm nên người dân Hà Nội cũng như toàn thể nhân dân Việt Nam yêu nước, căm thù giặc ngoại xâm rất căm ghét. Họ coi bức tượng Nữ Thần Tự Do được dựng lên như một biểu tượng sức mạnh của lũ thực dân đang giày xéo non sông gấm vóc Việt Nam. Và người ta đã nhìn bức tượng với con mắt ác cảm, đặt tên cho tượng là tượng “ Bà đầm xòe” do chỗ Nữ Thần có y phục khác lạ người dân Việt quá !
   Không được người dân nhìn nhận đúng giá trị tinh thần cao cả, lại còn bị mỉa mai nguyền rủa là “Con mẹ đầm già kẻ cướp”, bức tượng đứng đó trong sự thờ ơ ghẻ lạnh của mọi người. Một thời gian sau, để lấy chỗ dựng tượng viên quan thực dân Pháp đứng đầu bộ máy cai trị ở Bắc Kỳ mới chết (tức Paul Bert, chết năm 1886), nhà cầm quyền Pháp lại cho chuyển tượng Nữ Thần Tự Do về ngự tại Vườn hoa Neyret  (tức Vườn hoa Cửa Nam hiện thời).
   Tới năm 1945, khi Nhật đảo chính lật đổ người Pháp, Bác sĩ Trần Văn Lai được cử làm Thị Trưởng Hà Nội, đã ra lệnh giật đổ tất cả các tượng đài mà người Pháp dựng nhằm xóa bỏ mọi tàn tích của chế độ thực dân. Người dân Hà Nội đã nhân đó đập đổ các tượng Thống chế Foch, tượng Jean Dupuis, tượng Paul Bert, tượng đài trên Vườn hoa Canh Nông… và tất nhiên là cả tượng Bà Đầm xòe.
    Vậy là Hà Nội đã từng chối bỏ một bản sao quý giá của Tượng Nữ Thần Tự Do mà chính nhà điêu khắc vĩ đại Bartholdi đã tái tạo nên. Sự chối bỏ này hoàn toàn có thể hiểu được vì sự xung khắc của hai nền văn hóa Pháp Việt khi mà những tên thực dân Pháp đã xâm chiếm đất nước này và áp đặt ách thống trị tàn bạo trên đầu người dân Việt.
    Nghe đâu sau này bức tượng Nữ Thần Tự Do đã bị bán thành hàng “đồng nát” để dân làng Ngũ Xã cạnh hồ Tây của Hà Nội băm nát và nấu chảy rồi đúc nên tượng  Phật A Di Đà lớn nhất Việt Nam. Tiếc thay cho một công trình điêu khắc quý giá hàng đầu thế giới đã “sinh bất phùng thời” trên đất nước Việt Nam vào thửơ cả nước chúng ta còn chìm ngập trong màn đêm nô lệ./.