Tạp bút

        Thời sinh viên tôi học ở một trường đặc biệt. Bởi vậy những môn học cơ bản đều mời giảng viên ở trường khác đến giảng bài. Cũng nhờ thế mà chúng tôi được làm học trò của những vị giáo sư tên tuổi trong lĩnh vực sử học như Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, Đinh Xuân Lâm, Phan Đại Doãn, Vũ Dương Ninh …
         Tôi còn nhớ, Thầy Phan Huy Lê uyên thâm đĩnh đạc, thầy Trần Quốc Vượng say mê hùng biện, thầy Hà Văn Tấn trầm tĩnh mê hoặc,  thầy Đinh Xuân Lâm nhỏ nhẹ da diết … Mỗi thầy mỗi vẻ, nhưng tất cả đều xứng đáng là những bậc thầy huyền thoại trong lịch sử nền giáo dục Việt Nam.
      Riêng với thầy Vũ Dương Ninh tôi có một kỷ niệm đầy ấn tượng.
      Dáng người khô cứng gày gò, khuôn mặt  khắc khổ khó gần, nhưng bài giảng của thầy là đỉnh cao của sự thông tuệ khúc triết mà không ai có thể thêm bớt một từ.
      Tôi không bao giờ quên giọng nói sang sảng đầy ma lực của thầy vang lên trên giảng đường:
- Cách mạng chết rồi, nhưng CÁCH MẠNG MUÔN NĂM!
        Im lặng đến ngột thở… Giống như giây phút ngòi nổ của trái bom đang tóe lửa, chuẩn bị nổ bùng!
         Đó là bài giảng về Cách mạng Tư sản Pháp. Phái cách mạng tiến bộ Jacobins do Robesspierre đứng đầu bị phái Thermidor phản động lật đổ trong cuộc chính biến 27/07/1794, tạo cơ hội để Napoleon Bonaparte tiến hành cuộc đảo chính ngày 18 tháng Sương Mù (1799) xóa bỏ hoàn toàn những thành tựu dân chủ tự do của CMTS Pháp năm 1789.
          Nền độc tài của Napoleon đã chính thức báo tử sự nghiệp lẫy lừng của Cách mạng Tư sản Pháp. Nhưng tư tưởng tự do dân chủ của cách mạng vẫn sống mãi, là nhân tố cơ bản tạo ra nền cộng hòa tư sản hùng hậu của nước Pháp ngày nay.
        Hơn ba chục năm đã trôi qua. Thế gian vật đổi sao dời. Mỗi lần suy ngẫm về thế thái nhân tình tôi lại nhớ về dáng đứng sừng sững của thầy Vũ Dương Ninh, với cánh tay cầm viên phấn nhỏ vung lên, với tiếng kêu đau đớn  đến xé lòng: Cách mạng chết rồi, nhưng cách mạng muôn năm!
        HB