Tiểu thuyết dịch được trao tặng bằng khen của Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam năm 2010: ” Quà của Chúa”.

Vân Đình Hùng
     Cốt truyện Quà của Chúa(*) được nữ văn sĩ Ba Lan Dorota Terakowska kể lại với văn phong riêng, đầy nữ tính và nhân văn. Cách nhìn cuộc sống đời thường qua lăng kính của bà thật khác thường, nhân vật trong truyện của bà cũng thật khác thường.
     Quà của Chúa kể về cô bé Myszka mắc chứng thiểu năng tuần hoàn não, lại thêm bệnh down. Căn bệnh quái ác đã cho tất cả những ai trên thế giới mang nó đều có một khuôn mặt hao hao giống nhau. Họ có chung một trong 23 cặp nhiễm sắc thể đặc trưng.
     Câu chuyện kết thúc có hậu! Bởi sau tám chín năm trời dằn vặt, người cha, nhân vật Adam trong truyện, đã tìm ra và tự lý giải nguyên nhân mắc bệnh của con gái mình. Đó là di truyền gien trong nội tộc nhà ông, người anh trai ông chết cùng tai nạn giao thông với bố mẹ ông lúc năm tuổi cũng mắc chứng bệnh này. Người mẹ, nhân vật Ewa, là chỗ dựa vật chất và tinh thần cho đứa con xấu số. Từ chỗ âm thầm chịu đựng đến trạng thái giải thoát khi tìm ra khu vườn sáng tạo của con trẻ ngay trong ngôi nhà của mình. Khu vườn ấy được ngắm nhìn từ căn phòng áp mái, nơi con gái bà có thể ngắm nhìn và thỏa sức tưởng tượng. Kết của câu chuyện là sự ra đời của cô con gái thứ hai, hoàn hảo, xinh đẹp, thông minh như mọi người thầm mong muốn.
     Phòng áp mái trong ngôi nhà mà gia đình Adam, Ewa, và bé Myszka đang ở là thiên đường của trẻ thơ, thiên đường của Myszka. Nơi đây chứa đựng những sáng tạo của Đức Chúa trời, nơi có thể phóng tầm mắt để ngắm nhìn khu vườn địa đàng. Trong mắt bé Myszka, những nhân vật từ thuở khai thiên lập địa xuất hiện trong hình dáng nguyên thủy, nhìn thấy họ cô cảm thấy ngượng và nhắc nhở họ che đậy chỗ “không có gì” bằng lá cây vả trong vườn.
     Thiên đường của trẻ thơ là những nơi mà người lớn cho là trần tục, tầm thường. Trong mắt con trẻ, một cái lá xanh, một làn gió thổi, một tiếng dế rích, một tiếng chim hót… là một thế giới cổ tích huyền diệu.
     Chọn nhân vật bị down, viết về họ đã là sự sáng tạo và bước đi riêng của nữ văn sỹ Dorota Terakowska. Các nhân vật trong truyện của bà đều có cuộc sống và suy nghĩ riêng rất đời. Nhưng bối cảnh của khu vườn và các nhân vật xuất hiện trong đó (Người đàn ông, Người đàn bà, Con rắn…) lại rất đạo. Đó là sự huyền diệu của Đức Chúa trời, người có thể ban quà tặng, có thể làm phép lạ.
     Người đàn bà và người đàn ông, nhân vật chính trong truyện - Adam và Ewa, trùng tên với hai sinh linh đầu tiên do Chúa tạo ra. Hai con người ấy cũng là món quà của Chúa tặng cho thế giới người nơi trái đất. Sự đan xen giữa Kinh Thánh với đời thường đã làm văn phong của nữ văn sỹ thêm ma mị, liêu trai. Cốt truyện được kể đan xen như vậy làm mềm đi cái thô ráp của những chi tiết trong cuộc sống thật.
     Tác giả đã sống cả đời mình ở thế kỷ XX, bốn năm cuối đời được bước sang thế kỷ XXI, rồi linh hồn sáng tạo ấy đã lìa cõi nhân gian để bay mãi trong khu vườn sáng tạo mà theo bà vẫn là khu vườn văn chương, khu vườn cả đời bà đã khám phá mà vẫn không hết những ngạc nhiên cho bạn đọc. Khu vườn mà đến với nó bằng đức tin, cỏ dại thơm hơn các loài hoa. Nếu đến bằng sự ngờ vực bằng lòng đố kỵ thì khu vườn chỉ còn rắn độc và cỏ dại.
     Nhà văn đã tạo dựng cho nhân vật bị bệnh down, vì thiểu năng, bị ức chế mọi hoạt động sống mà trí tưởng tượng phong phú hơn người bình thường để giao cảm được với thế giới sáng tạo của Chúa. 
      Tiểu thuyết Quà của Chúa được dịch giả Lê Bá Thự, người đã có nhiều năm làm ngoại giao ở Ba Lan, chuyển ngữ. Từ Pharaon của Boleslaw Prus đến Xin cạch đàn ông!, Các người khắc biết tay tôi! của Katarzyna Grochola, rồi Hoang thai, Quà của Chúa của Dorota Terakowska … những tác phẩm ông chuyển ngữ đều đem đến cho người đọc trong nước những khám phá thú vị về đất nước Đại Bàng Trắng và nền văn học Ba Lan đương đại.
     Món quà Chúa tặng cho vợ chồng Adam và Ewa là cô bé Myszka trong bộ dạng của người thiểu năng não bộ và có cặp nhiễm sắc thể đặc trưng cho những người bị down trên toàn thế giới. Có lẽ Đấng tối cao toàn năng gửi xuống nhân gian một sản phẩm chưa hoàn thiện để cuộc sống nơi đây hoàn thiện nốt, để nó trở thành một sản phẩm mà trên thiên giới không thể có, không thể trùng lặp?
     Hay chính là sự thử thách của Đấng Cứu rỗi với nhân gian quay cuồng trong lừa lọc, vốn đã khá ồn ỹ trong nhiều thiên niên kỷ? Trải hai mươi thế kỷ rồi hơn hai mươi thế kỷ sau, con người vẫn luôn phải hoàn thiện mình, hoàn thiện món quà khiếm khuyết mà Chúa ban tặng.

(*)Nhà xuất bản Phụ Nữ ấn hành năm 2009, tái bản 2010, tác giả Dorota Terakowska (Ba Lan), Lê Bá Thự dịch, tác phẩm được Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam tặng bằng khen trong khuôn khổ Giải thưởng văn học thường niên  2010.