Phim truyền hình dài tập “Người phán xử “ tính đến thời điểm trung tuần tháng 5 /2017 mới chiếu được 15 tập nhưng nó đã tạo ra một sức hút đáng kể đối với đông đảo người xem truyền hình ở các lứa tuổi khác nhau. Đối với một phim truyền hình thì đó là một hiện tượng đáng mừng. Một kịch bản hay với một dàn diễn viên nhất là ở các nhân vật chính trong phim đã được trao vào các diễn viên có tay nghề cao có nghệ thuật “nhập vai diễn như thật” như NSND Hoàng Dũng, NSUT Trung Anh, NSUT Quốc Trọng, NSUT Hương Dung, NSUT Thanh Quý, diễn viên Việt Anh trở lại vai sở trường – con đại gia có quyền lực được chiều chuộng, chăm bẵm....Có lẽ lâu lắm mới thấy người xem truyền hình mong ngóng tối định kì ( thứ tư, thứ năm)trong giờ phim vàng để được theo dõi “người phán xử “. Với tốc độ phim hành động, nhanh lôi cuốn, với những tình tiết sôi động cùng lời thoại được thể hiện vai nào ra vai ấy, lột tả tính cách của nhân vật, cộng với những mảng miếng cắt, cúp tài ba của đạo diễn...và bao trùm lên lên toàn bộ bộ phim là cuộc sống đầy những biến cố rợn người kích thích sự tò mò người xem bởi sự trừng phạt, hành động của thế giới ngầm đã tạo nên sức hấp dẫn ghê gớm. Song khác hẳn hiệu ứng đáng mừng khi người xem truyền hình bị hút bởi các phim “bí thư tỉnh ủy”,”chủ tịch tỉnh”...Và ngay cả mảng phim hình sự đã chiếu trước đây như “bí mật tam giác vàng”, “những đứa con biệt động sài Gòn “,” sát thủ online”...Cũng có một sự hấp dẫn tương tự song ở cấp độ thấp hơn so với “người phán xử”, chỉ có điều hiệu ứng của “người phán xử “ theo cá nhân tôi lại tạo ra những mối lo lớn.

Như chúng ta biết, xã hội ta đang trong giai đoạn chuyển biến và đổi mới mặc dù sự chuyển đổi từ cơ chế bao cấp chuyển sang cơ chế thị trường đã gần ba mươi năm nhưng phải sòng phẳng mà chỉ ra rằng luật pháp cho một cơ chế thị trường để đảm bảo cho một xã hội vận động của chúng ta chưa thật chặt chẽ và phù hợp. Trong khi đó cùng với sự mở cửa nhiều hướng kéo theo nhiều hiện tượng xã hội không lành mạnh tràn vào nước ta. Trong tình trạng như vậy,để câu khách không ít báo chí đã cho đang tải những tin tức, bài phản ảnh những sự việc đánh vào thị hiếu bản năng của người đọc. Không phải ngẫu nhiên người đọc có trách nhiệm từng âu lo trước hiện tượng nhiều tờ báo hút khách bằng các bài báo dẫn dụ độc giả xoay quanh những câu chuyện “cướp ,giết, hiếp”...và hậu quả nhỡn tiền là vài năm trở lại đây tình trang cái ác, tình trạng phạm tội gia tăng một cách đáng sợ ở nước ta. Tỉ lệ tội phạm ngày càng phát triển và độ tuổi của thủ phạm ngày càng được trẻ hóa. Phải chăng cũng do tác động ít nhiều của những bài báo có chủ đề hình sự kia. Một danh ngôn đã nói rõ về tình trạng này. Khi nói nhiều,quá gần về cái xấu sẽ xa rời cái tốt. Nếu một số phim hình sự trên truyền hình tạo ra sự hấp dẫn trước đây cũng phản ảnh đề tài này nhưng nó có liều lượng chấp nhận được. Còn với “người phán xử” thì dường như mọi yếu tố hình sự gây tò mò cao, đậm đặc nhất cùng những mánh khóe đen tối nhất của thế giới ngầm, những cảnh trừng phạt thất nhân tâm gây tò mò, kích thích bản năng nhất lại được mô tả kĩ lưỡng có bài bản và đầy sức hút được lặp đi lặp lại, tung hoành không ít trường đoạn của phim. Những cảnh chặt ngón tay theo lệnh ông trùm, những cảnh xe hơi nổ tung vì mìn trừng phạt của đối thủ, cảnh con dao sắc lẹm lăm le chặt tay nạn nhân...và nhất là sự phô diễn quyền lực đi liền với những mánh khóe thâm độc, tàn nhẫn sẵn sàng gây tội ác bất chấp luật pháp của kẻ đứng đầu băng đảng thế giới ngầm, những âm mưu, thủ đoạn triệt hạ lẫn nhau trong xã hội đen được đặc tả tỷ mỷ như giáo trình đã gây sự cuốn hút cho khán giả nhất là khán giả trẻ và biết đâu trở thành thứ giáo khoa đen cho lứa khán giả này.

Chúng ta biết phim là một thể loại nghệ thuật, nhưng khi nó được chiếu trên truyền hình thì nó lại có chức năng của một tác phẩm bảo chí. Phim chiếu ở rạp có thể hạn chế và khoanh vùng đối tượng còn khi đưa lên ti vi thì đông đảo người xem đủ mọi lứa tuổi.”Người phán xử “ mô ta thể giới ngầm ở mọi góc độ đáng sợ như thế dù không muốn nhưng nó đã làm cho những Phan Quân, Phan Hải...dã man, tàn bạo, sống phi luật pháp như vậy ít nhiều trở thành những mẫu hình lý tưởng cho tầng lớp khán giả trẻ noi theo, bắt chước. Những mánh khóe thất nhân tâm, sự trừng phạt tàn bạo như phim diễn tả có tác động ”vạch đường “cho khán giả trẻ không ?

Như chúng ta được biết kịch bản”người phán xử “ được Việt hóa từ kịch bản The Abitrator của Israel. Một phim thương mại 4 phần đã từng gây ra cơn sốt tại quốc gia này. Phim kể về ông trùm Baruch Asulin-kẻ đầy quyền lực giữ vai trò hòa giải trong thế giới ngầm. Tôi chưa từng chứng kiến thực tế xã hội Israel ra sao, nhưng tôi hiểu kịch bản và phim gốc đã phản ánh, điển hình hóa thế giới ngầm trong xã hội của nước Trung đông này. Còn ở chế độ ta tôi tin cho dù ít nhiều có thế giới ngầm, có xã hội đen nhưng bản chất, diễn biến của lực lượng này ở nước ta không giống như bên Israel. Vậy mà các nhà làm phim của ta chỉ vì để có một bộ phim hấp dẫn đã Việt hóa một cách thiếu chọn lọc kịch bản nước ngoài, để phản ảnh xã hội ta và tệ hại hơn là bất chấp, bỏ qua hoàn toàn chức năng giáo dục của một tác phẩm, vô hình chung đầu độc một tỉ lệ không ít khán giả trẻ.

Tôi hiểu do yêu cầu của sự phát sóng thì vấn đề sản xuất phim để trám vào giờ vàng là nhu cầu cần thiết, cấp bách nhưng đi tìm kịch bản nước ngoài để Việt hóa cũng chỉ là một hướng đi, nhưng ngay cả hướng này cũng cần nên chọn lọc kịch bản dựa trên sự tương đồng ít nhiều thực tế xã hội, tâm lý, nếp nghĩ và cao hơn cả là tôn trọng và có trách nhiệm với người xem với chức năng là sản phẩm nghệ thuật trên tờ báo hình, . Cũng xin nói bên cạnh hướng giải quyết khó khăn kịch bản bằng cách Việt hóa kịch bản nước ngoài thì các tác phẩm văn học Việt nam cũng là một hướng quan trọng. Tiếc rằng hướng này hình như những người làm phim phía Nam có khả năng và chuyên tâm hơn những người làm phim phía Bắc. Người xem có thể xem phim phía nam dựa trên tiểu thuyết “ngọn cỏ gió đùa”của Hồ Biểu Chánh ( Việt hóa tài ba tiểu thuyết “những người khố khổ” của V.Huy gô. “ra giêng anh cưới em” phim nhiều tập dưa trên kịch bản sân khấu cải lương, trong khi đó phim làm theo tác phẩm văn học ở ngoài Bắc như “trò đời”, “số đỏ” dựa trên một số tác phẩm của Vũ Trọng Phụng cũng đã lùi xa hàng vài ba thập niên rồi.

Đại Lải 16/5/2017

Nhà văn Nguyễn Hiếu