Một tuyển tập được chính tác giả lựa chọn để tri ân độc giả nhân 35 năm Lão Tạ-không hề được chuẩn bị trước- liều mạng cầm bút viết văn-như lời tự bạch của ông. Ngoài những truyện ngắn đã rất quen thuộc với bạn đọc như Xưa kia chị đẹp nhất làng, Bước qua lời nguyền, Lũ vị trời, Truyền thuyết viết lại, Người khác, Dịch qủy sứ…là hàng loạt sáng tác, hoặc mang mầu sắc quái dị như Gã lộn ngược, Những chiếc gáy, Con vẹt…hoặc mang mầu sắc triết lý về nhân sinh như Mr Ban, Chết thử, Phở gia truyền, Trong bóng tối, Cha tôi, tôi và con trai, Thi tuyển khùng, Bạn cũ…mà khi in lần đầu trên các báo chúng đều gặp không ít trở ngại…

Một gã đàn ông phải khi bị dốc lộn ngược (Gã lộn ngược) mới bất ngờ nhận ra từ trước đến nay hắn đi bằng hai chân là ngược, đi lộn ngược mới là tư thế thuận của hắn. Ngoài sự thú vị, bạn đọc sẽ phải suy ngẫm hay chính mình đang đi lộn ngược và chỉ có kẻ “bệnh hoạn” kia là đi thuận? Cái không khí thâm u, bí hiểm, đầy bóng tối và hiểm họa trong Ngôi nhà của cha tôi, Bạn cũ, Trong bóng tối khiến ta khó mà không rùng mình khi nghĩ đến những khu hầm mộ, những công sở, biệt thự bí mật, nơi cuộc sống thực sự bị tước đoạt và bị nguyền rủa bởi quyền lực và sự u mê. Một lão già cả đời dành hết tâm sức cho việc luyện công chỉ để chém những con ruồi (Chém ruồi); một cuộc sống mà khi ra đường chỉ toàn thấy những chiếc gáy, cơ man là gáy, với đủ loại khác nhau (Những chiếc gáy) hay khi lòng tốt đồng nghĩa với sự điên rồ (Gã lẩm bẩm) có thể sẽ khiến bạn đọc tự hỏi tác giả của chúng nhằm nói điều gì, nhưng chắc chắn là bạn đọc cứ phải nghĩ mãi về nội dung của chúng, cả bằng nụ cười nửa miệng và sự chua chát.

Tổng cộng có 27 truyện ngắn được chính tác giả lựa chọn.

Thực sự thú vị là truyện ngắn Chuyện kể mua vui (truyện in lần đầu và là truyện dài nhất trong tập). Bốn nhân vật ngoại quốc là Cao Bồi, Papai (Pốp), Sắng Đá, Tập Khổn Nan (Tổng Khựa) mà bất cứ ai cũng dễ dàng nhận ra họ là ai, cùng với một người bản địa duy nhất tên là K (Biệt danh cậu Chã) được lựa chọn là những thí sinh tham gia cuộc thi của Thượng Đế. Đề của cuộc thi cũng rất đơn giản: Hãy giải toả một cuộc ùn tắc giao thông ở Hà Nội. Cao Bồi thất bại chỉ vì quen sống trong môi trường mọi thứ đều được/ bị luật hóa minh bạch đến chân tơ kẽ tóc nên thành lạc lõng giữa đám người tham gia giao thông ở Hà Nội, lạc lõng và bị giễu cợt bởi cái bộ máy công chức “qua cổng nào cũng phải lót tay”. Tổng Khựa thất bại vì bị ám ảnh bởi lịch sử khi buộc phải nhớ đến địa danh Gò Đống Đa. Ngay lập tức ông ta rơi trở lại với cuộc sống của hơn 200 năm trước khiến mọi cử chỉ, lời nói, những địa danh mà ông ta nhắc đến chẳng ai hiểu gì hoặc chẳng ăn nhập gì với hiện tại. Cuối cùng, thay vì làm bài thi, ông ta chui vào chiếc thùng phuy của một gã buôn đồ đồng nát, bí mật bỏ chạy vừa sợ vừa tiếc, vừa có ý ngầm trách tổ tiên đẩy ông ta vào tình thế dở khóc dở cười. Papai thất bại vì kiêu ngạo và thực dụng, vừa sợ làm mất lòng Tổng Khựa vừa sợ bị ông ta coi thường nên quyết định bỏ cuộc. Cuối cùng, theo thứ tự đến lượt K, một hậu duệ trực hệ của Xuân Tóc Đỏ. Anh ta chỉ có một khao khát được công nhận là thiên tài. Nhưng dưới sự chỉ dẫn loạn xạ và huênh hoang của K, đám đông càng vón cục lại. Rốt cuộc K lại là người gặp may khi tại thời điểm mà cuộc ùn tắc không còn chút hy vọng gì có thể giải tỏa được, thì thành phố bỗng mất điện toàn phần. Mọi thứ chìm vào bóng tối. Trong khi K đang như vớ được cơ hội vàng để bỏ cuộc, thoát khỏi phải mang tiếng là bất tài, thì đúng lúc đó đèn thành phố lại bật sáng. Tất cả cùng kinh ngạc (chỉ có đám đông tắc đường là bình thản) khi thấy mọi người, tưởng chỉ còn cách dính vào nhau chôn chân trên đường, thì ai nấy đều đã vào hàng vào lối, trật tự và thanh bình, chảy trôi trên đường tiến về phía trước…?

Có thể cảm nhận rất rõ-qua nội dung cũng như hình thức-tập sách được chăm chút rất kỹ của tác giả và những người làm sách-Công ty Văn hóa và truyền thông Nhã Nam, một thương hiệu lớn, nhất là về mảng sách văn học. Cả người viết lời giới thiệu, nhà văn lê Minh Khuê và người minh họa, trình bày bìa, họa sĩ Lê Thiết Cương đều là những người duy mĩ, rất nghiêm khắc với nghề, kĩ tính trong nghệ thuật nhưng họ đều rất thích thú góp tên trong tập sách này.

Thanh Vũ

-----------------------------------------------------------------------------------------

* Tập truyện chọn lọc của Tạ Duy Anh, Nhà xuất bản Hội nhà văn cùng với Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam ấn hành