Vũ Xuân Quản bắt đầu sự nghiệp làm thơ của mình bằng tập thơ viết cho thiếu nhi  “ Con đường thu bay” do Sở văn hóa và thông tin Hòa Bình xuất bản năm 2000. Mấy năm sau đó, nhà thơ xuất bản liên tiếp 4 tập thơ viết cho người lớn : Gieo mầm ( 2002), Duyên trời ( 2003), Huyền thoại sông Đà ( 2007), Kì tích thoạt đầu sông ( 2008). Rồi tác giả lại quay lại với đề tài cho các em : Thần Lửa ( 2010). Sau khi công bố tập thơ  này, cái tên Vũ Xuân Quản xuất hiện trên báo giấy, báo mạng chủ yếu là những vần thơ viết cho các em. Hình như nhà thơ bắt đầu cảm thấy chuyên tâm về mảng đề tài này, và cũng cảm thấy niềm hứng khởi khi viết  cho trẻ em. Không biết có phải sau khi lên chức ông, nhà thơ yêu cháu này có nhu cầu quan sát, kể chuyện, chăm sóc cháu, nên chuyên tâm về những chuyện xung quanh cháu hay không. Chỉ biết là bây giờ, tác giả lại đã có “Truyện muôn loài” với 38 bài thơ lục bát dành cho cháu mình và các cháu  bé cùng lứa tuổi.
 Đúng như cái tên của tập thơ, “Truyện muôn loài” kể chuyện các loài vật nuôi  trong nhà như chó cún, mèo con, gà trống choai, gà nhép, con vẹt, đến những con vật  trong vườn ngoài đồng như chào mào,  bướm trắng, đom đóm, ếch ộp, cò, vạc,  cua, cáy,…
Nhà thơ khi thì sắm vai ông nội “kể say sưa”, khi thì nhập vào vai đứa cháu quan sát rồi miêu tả, khi lại đóng vai người kể chuyện ngôi thứ ba, biết hết tất cả, thạo hết tất cả. Tuy vậy, hầu hết các bài thơ được cảm, được nhìn, được kể bằng đôi mắt trẻ thơ của nhân vật “cháu”:
Đây là con Vẹt qua lời kể, cách kể của  đứa cháu:
 Con vẹt nhà cháu hâm hâm
 Cháu đi là nó hét ầm cả lên
 Lên giọng như chị bảo em
 CON VẸT LÁU LỈNH
Con Vẹt ấy “láu lỉnh” lắm, nên nó còn dạy dỗ anh bạn nhỏ, cứ như là giọng bố mẹ, hay giọng ông bà dặn dò và hứa hẹn:
 Trật tự vì lớp khá đông
 Nhớ năng phát biểu và không nghịch ngầm
 Tối về cũng phải học chăm
 Đạt học sinh giỏi cuối năm có quà
Thú vị nhất là con Vẹt ấy có tính hài hước, thích chế diễu cái bệnh “ham ăn kẹo” của  anh chàng học sinh hay vòi vĩnh:
 Xấu chưa cậu học sinh còm
 Chỉ nhăm nhe hỏi “ông còn kẹo không?”
 CON VẸT LÁU LỈNH
Cháu là người ưa hoạt động, thích quan sát, hay tò mò. Chơi với cún, cháu thân thiết, nhưng cũng thẳng thắn phê bình cái tính “lêu têu” của bạn. Và chuyện hai người bạn chơi bóng đá thật là ngộ nghĩnh :
 Đá bóng mày cũng khoái chơi
 Chồm lên mày đú, mày đòi bắt gôn
 Bóng căng tao sút kinh hồn
 Mày nhoài người bắt dáng con nhà nòi
 Vô lê chéo góc cún ơi
 Bóng bay vào lưới tao cười tẹt ga
 CÚN CON
Tình cảm gắn bó như thế, cho nên khi chia tay cún con đi học, người bạn đã nhìn thấy sự xúc động rưng rưng của người bạn nhỏ vì không có bạn chơi:
 Tiễn tao đến lớp sáng nay
 Mặt mày buồn thỉu…mắt mày rưng rưng
         CÚN CON
Rồi thật là cẩn thận, chu đáo khi hai người đi chơi giữa mùa mít chín “ “Mùi thơm ngào ngạt giăng đầy lối đi”, chú học sinh đã không quên dặn dò, nhắc nhở cún :
 Cún ơi bám tớ…không thì
 Đến gần mít rụng có khi vỡ đầu!
 MÍT CHÍN
Tuy nhiên, không phải mọi  bài thơ trong tập đều được cảm, được nhìn, được tả lại bằng góc nhìn của cháu.
Trong câu thơ sau:
 Rộn ràng cánh bướm thơ ngây
 Trang thơ cháu đọc rơi đầy nắng tươi
 BƯỚM TRẮNG
Bảo là lời của ông cũng được, nhưng bảo là lời của cháu cũng không hẳn là sai. Như đã nói, để thay đổi giọng điệu, không ít lần nhà thơ đã kể chuyện các con vật bằng giọng kể của ngôi thứ ba. Không phải giọng của cháu, mà cũng không hẳn là giọng của ông. Trong những lần như vậy, sự quan sát tinh tế, việc chọn lọc chi tiết để miêu tả chính xác đã đem đến  cho bạn đọc những thú vị hết sức bất ngờ.
Chẳng hạn chân dung chú mèo con :
 Mèo con nứt mắt đã già
 Hai bên ria mép mọc ra rất nhiều
 Suốt ngày meo mẻo mèo meo
 Lẽo đẽo, kì kèo, léo nhéo đòi ăn
 MÈO CON
Chân dung con cáy thật sinh động về màu sắc, đặc điểm:
 Càng cáy nhuộm đỏ như son
 Áo nâu yếm trễ hai con mắt lồi
 Chạy gằn như kiểu hụt hơi
 Thoáng thấy bóng người lại biến vào hang
 CON CÁY
Và chúng ta không thể không  mỉm cười vì tính “cãi chầy” của anh chàng cún khi anh ta chỉ biết nói mỗi tiếng “Đâu”, bất kể sự thực là thế nào:
 Mắc lỗi, cún vẫn cãi “đâu”?
 Lắc lắc cái đầu, rối rít chạy quanh
 Nghịch ngợm, cắn rách cả chăn
 Làm vỡ cả bình, vẫn cãi “đâu, đâu ”?
 ĐÂU ĐÂU…
Nhà thơ đã đem đến cho các bạn nhỏ những phát hiện ngộ nghĩnh và thú vị đối với những con vật xung quanh. Quen thuộc đấy, nhìn thấy hàng ngày đấy, nhưng  không để ý, nên không biết được. Chính sự phát hiện này làm cho bài thơ có sức hấp dẫn, lôi cuốn. Chẳng hạn gã trống choai đang ve vãn cô mái mơ :
 Mổ dăm viên sỏi điệu đà giơ lên
 Nghiêng đầu vỗ cánh huyên thuyên
 Nếp nương mua tận Điện Biên đây nè
 TRỐNG CHOAI LÁU CÁ

Hoặc chú lợn ỷ chẳng bao giờ ngồi, mà lúc nào cũng chỉ nằm. Nhất là khi chú ăn no thì kiểu nằm lại càng độc đáo :
  Lợn ỷ chẳng chịu tập ngồi
  Ăn no phưỡn rốn nằm chơi một mình
  MÁI MƠ & LỢN Ỷ
Rồi chú Mèo tập đọc rất khó khăn, bị điểm kém vì đọc sai rất nhiều. Ấy thế nhưng chú cũng đọc được một vần vốn là sở trường của họ nhà Mèo. Đó là vần “eo”:
  Tập đọc Mèo bị điểm hai
  Mồm miệng méo mó đọc sai cả rồi
  Vần “ơi” đọc đến tức cười
  Duy chỉ rõ lời khi đọc vần “eo”
  M ÈO CON TẬP ĐỌC
 Còn một số ưu điểm khác về quan sát, miêu tả, nhận xét của tác giả, mọi người đọc tập thơ sẽ rõ. Điều đáng nói là thơ lục bát của Vũ Xuân Quản mượt mà, vần luật chỉnh, có  nhiều chất thơ. Ngôn từ chắt lọc, giản dị mà không dễ dãi. Đó là sự giản dị tinh tế sau khi đã được cân nhắc cẩn thận để có được sự nhẹ nhàng của hình thức kết hợp hài hòa với sự mới mẻ, thú vị của nội dung.
 Tất nhiên, nếu phải kể ra vài nhược điểm thì cũng có thể kể về sự “dễ dãi” khi quan sát miêu tả. Chẳng hạn bài thơ “Đom đóm” là bài thơ khá hay. Nhưng  tác giả viết :
  Giao ca chưa vội về nhà
  Bật đèn chiếu hậu trêu gà trống choai
“Bật đèn chiếu hậu” là một chi tiết đắt giá và thú vị với đom đóm. Nhưng ban đêm, gà trống choai lên chuồng đi ngủ khi trời nhá nhem (chưa tối). Vậy làm sao đom đóm trêu chú ta được? Phải là trêu một con vật nào cũng đi đêm như đom đóm. Hoặc là khi  nói về gã Bọ Ngựa:
  Thừa cơ đầu cá nhô cao
  Vung kiếm bổ nhào choa tóm được ngay
Bọ Ngựa bé thế làm sao mà lại có tài “vung kiếm” dưới nước để tóm cá con?
Một vài bài thơ kết thúc chưa hay hoặc còn gượng.
 Tuy vậy, về cơ bản , “ TRUYỆN MUÔN LOÀI ” là mảng thơ hay mà Vũ Xuân Quản viết dành tặng cho các em Thiếu niên & Nhi đồng. Nó lại càng đáng quý hơn nữa khi mà các cây bút viết cho các em ngày càng thưa vắng.
       
Hà Nội, 25/10/2013

NHẠC RỪNG
 
Thu sang gío thổi mỏng tang
Suối chẳng vội vàng chở nước về xuôi
Cỏ xanh mươn mướt lưng đồi
Trời cao vời vợi chơi vơi nhạc rừng
 
Khướu đang luyện giọng tưng bừng
Đong đưa nhảy nhót đuôi rung nhịp nhàng
 
Công thường múa điệu hoá trang
Xoè hoa lộng lẫy mơ màng bước đi
Tuy không hát được câu gì
Xem tài Công múa nhiều khi mê hồn
 
Cuốc kêu chẳng sợ rát mồm
Sáng, trưa, chiều, tối tiếng ôm lưng đèo
Hoạ mi hót giọng trong veo
Lách qua kẽ lá vút theo mây trời
 
Chim gù hót cũng thảnh thơi
Hiện đang cầm chịch cuộc chơi tranh hùng
 
Cà cưởng hót giọng gõ thùng
Cái đầu ngất ngưởng khùng khùng điên điên
 
Chào mào đội mũ ngó nghiêng
Giọng vàng trau chuốt nghe mềm như mơ
 
Chích choè chơi quả bất ngờ
Giọng ca réo rắt nên thơ vô cùng
 
Sáo đen áo mượt như nhung
Chân vàng mỏ bạc hát cùng Sơn ca
Còn Yểng mới thật tài ba
Nhại đủ thứ giọng như là trêu ngươi
Nó còn nói sõi tiếng người
Cũng mắng cũng quát cũng cười như không ?
 
Rừng thu giát nắng vàng ong
Nhạc rừng muôn điệu ngân trong đất trời !

CÚN CON

Cún con làm bộ suốt ngày
Hễ tao đi vắng là mày lêu têu
Cứ như mày chẳng ai yêu?
Chỉ tao mới biết nuông chiều mày thôi

Đá bóng mày cũng khoái chơi
Chồm lên mày đú mày đòi bắt gôn
Bóng căng tao sút kinh hồn
Mày nhoài người bắt dáng con nhà nòi
Vô lê chéo góc cún ơi
Bóng bay vào lưới tao cười tẹt ga

Mày thường bỏ bữa…hay là
Đợi tao đi học về nhà mới ăn
Ông bà tao cứ băn khoăn
Trừ tao chẳng có ai chăm nổi mày?

Tao tắm mày chạy theo ngay
Còn đòi dầu gội cho mày nữa cơ
Tao học mày cũng nằm chờ
Gác mõm lên cặp ngây ngô mày nhìn

Tinh mơ nhạc dạo báo tin
Bật dậy tao tìm đồng phục học sinh
Vì tao mày cũng rối tinh
Rồi bất thình lình mày chỉ ra ngay

Tiễn tao đến lớp sáng nay
Mặt mày buồn thỉu…mắt mày rưng rưng!

 VŨ XUÂN QUẢN
Hội viên Hội Nhà văn Hà Nội
Mobile: 0987368446.

TRUYỆN MUÔN LOÀI

Cụ cua chậm rãi đi ngang
Bước chân trái khoáy ngang tàng…cụ cua

Không chân rắn chạy lạ chưa
Vừa bơi vừa lặn lại vừa leo cây
Vắt ngang qua dậu thành dây
Không tinh chim chóc có ngày chết oan

La làng là lũ quạ khoang
Lấm la lấm lét mưu toan trộm gà

Chim khuyên lí nhí hát ca
Bắt sâu làm sạch vườn nhà Nội em

Giống vạc lọ mọ ăn đêm
Mải chơi lười tắm lại chuyên ngủ ngày

Cò trắng thích sống từng bầy
Đi ủng cả ngày bắt cá ven sông

Hót hay khướu sống trong lồng
Cửa nhà chật chội mà không phàn nàn

Xuân sang én liệng nhịp nhàng
Chở mây chở gió đại ngàn về đâu?

Nỏ mồm mấy chị sáo nâu
Cưỡi trâu dám bịa cùng trâu kéo cày

Bói cá làm xiếc cực hay
Lao phập xuống nước tóm ngay con mồi
Giỏi mò cốc cũng kêu trời
Nhất là cú phóng ngửa người thật siêu

Cà cưởng hóng hớt đủ điều
Cuốc kêu ra rả tan chiều chưa thôi

Chào mào đội mũ rong chơi
Vừa nhảy vừa hát vừa cười thú chưa…

Muôn loài Nội kể say sưa

Văn nghe…khoái nhất cụ cua hai càng!