Paul Éluard

(Nhà thơ Pháp, 1895-1952)

 Paul Éluard (1895-1952) nhà thơ Pháp nổi tiếng, một trong những người sáng lập chủ nghĩa siêu thực Pháp. Trong Thế chiến hai, khi phát xít Đức chiếm đóng nước Pháp, ông đã tham gia hàng ngũ kháng chiến giải phóng đất nước. Bài thơ “Tự do” (Liberté) ông viết và in lần đầu vào tháng 4/1942 trong tập thơ xuất bản bí mật “Thơ ca và chân lý” (Poésie et vérité). Cùng năm ấy nó được đăng lại trên tờ tạp chí chính thức của phái de Gaulle La France libre tại London và được máy bay của Không lực hoàng gia Anh đem thả dù vào đất Pháp. Bài thơ đã có sức mạnh to lớn động viên tinh thần đấu tranh của nhân dân Pháp chống lại ách chiếm đóng phát xít. Theo nhà thơ tiết lộ, lúc đầu bài thơ có tên là “Une seule pensée” (Một ý nghĩ duy nhất) và câu kết là tên người phụ nữ mà ông yêu. “Nhưng tôi nhanh chóng nhận ra rằng cái từ duy nhất tôi có trong đầu là từ Tự Do. Như vậy, người phụ nữ tôi yêu hiện thân cho ước vọng lớn hơn cả nàng. Tôi trộn lẫn nàng với cảm hứng cao cả nhất và chính ngay cái từ Tự Do trong cả bài thơ của tôi chỉ là để vĩnh cửu hóa một ý chí rất đơn giản, rất thường ngày, rất thực tế, đó là ý chí thoát khỏi quân chiếm đóng”.

 Trên những tập vở học trò
Trên mặt bàn, trên những thân cây
Trên cát nóng và trên tuyết dầy
Tôi viết tên em

Trên những trang sách tôi đã từng đọc
Trên những trang giấy còn trắng tinh khôi
Trên đá, trên máu hay tro đã tàn rồi
Tôi viết tên em

Trên những bức ảnh đóng khung vàng lộng lẫy
Trên vũ khí của những chiến binh xưa
Trên vương miện của các vị vua
Tôi viết tên em

Trên rừng sâu hay trên sa mạc
Trên những tổ chim con hay những khóm cây.
Trên tiếng vọng thời thơ ấu tràn đầy
Tôi viết tên em

Trên những đêm đen diệu kỳ
Trên những lát bánh mỳ thường nhật
Trên những khoảnh khắc giao mùa bất chợt
Tôi viết tên em

Trên những mảnh vải đã ngả mầu
Trên ánh mặt trời long lanh trong sóng nước
Trên mặt hồ trăng soi lả lướt
Tôi viết tên em

Trên những cánh đồng, trên chân trời xa
Trên những cánh chim vẫn bay mải miết
Trên bóng cối xay ánh chiều biền biệt
Tôi viết tên em

Trên từng ánh bình minh vừa hé
Trên biển xanh, trên những mạn tàu
Trên núi cao quạnh quẽ
Tôi viết tên em

Trên những đám mây bồng bềnh nhẹ bẫng
Trên cơn bão gào thét điên cuồng
Trên mưa dầy hụt hẫng
Tôi viết tên em

Trên những hình thù lóng lánh
Trên những quả chuông óng ánh sắc màu
Trên sự thật thẳm sâu
Tôi viết tên em

Trên những lối mòn đang bừng tỉnh dậy
Trên những con đường đang được khai thông
Trên những phố đông
Tôi viết tên em

Trên ngọn đèn còn sáng
Trên ngọn đèn đã tắt lặng câm
Trên những ngôi nhà đầm ấm
Tôi viết tên em

Trên trái cây đã bổ làm đôi
Trên gương soi lạnh lẽo trong phòng
Trên gối chăn âm thầm vắng bóng
Tôi viết tên em

Trên chú chó tham ăn mà hiền dịu
Trên đôi tai dựng đứng say mê
Trên bốn chân lóng ngóng vụng về
Tôi viết tên em

Trên bậu cửa nhà tôi
Trên những vật dụng thân quen
Trên ngọn lửa êm đềm
Tôi viết tên em

Trên da thịt sắt son
Trên vầng trán bạn hiền
Trên những bàn tay trao niềm thân ái
Tôi viết tên em

Trên ngạc nhiên thơ ngây
Trên môi mềm đắm say
Trên lặng im thăm thẳm
Tôi viết tên em

Trên những nơi tôi vùi mình ẩn náu
Trên những ngọn đèn pha đã sụp đổ tan tành
Trên những bức tường bế tắc chông chênh
Tôi viết tên em

Trên trống vắng không mảy may khát vọng
Trên cô đơn lạnh người
Trên bước đường tới cõi chết xa xôi
Tôi viết tên em

Trên sự sống phục hồi
Trên nỗi hiểm nguy đã không còn nữa
Trên niềm hy vọng chẳng còn gì lưu giữ
Tôi viết tên em

Chỉ bằng sự mạnh mẽ của một từ thôi
Cuộc sống hồi sinh trở lại
Tôi đã sinh ra để được biết tới em
Để được gọi tên em

Tự do, tự do ơi!

FR dịch

Phạm Xuân Nguyên gử icho QC