Đám bạn già gặp gỡ hôm nay đều là đồng khóa, cũng lại đồng niên, tuổi đã lục tuần, ít tiêu nhiều muối. Nghề nghiệp mỗi người một vế, đa đoan mỗi kẻ một vai, song đều là những người có học vấn, cũng từng có phen giữ ít nhiều cương vị. Chủ khách hỏi han việc mới, bạn bè ôn kể chuyện xưa, lại có trà đậm khơi nguồn, rượu ngon dẫn hướng. Hết tin mới Đông Tây, sang tích xưa Nam Bắc, rốt cuộc cũng đến những việc đang sờ sờ hiện hữu. Rượu mỗi đưa mỗi đậm, chuyện càng nói càng say, dẫu phân tích mỗi kẻ một phương, song kết luận đều chung một đích. Gan chị đã bầm, ruột anh thêm tím, giọng điệu thảy đều uất ức đắng cay. Một anh nọ, thời loạn lạc khoác áo chiến binh, buổi thái bình nghiệp văn đại học, sính văn thơ vốn thường luận thế nhân, nặng tình nghĩa lại hay bàn đạo lý, thấy mọi người bàn qua tán lại, sự kiện miên man không biết đến bao giờ mới có hồi kết, bèn xin đọc một bài thơ (mà anh ta bảo là “mới kiếm được”) để mọi người cùng cảm nhận. Thơ rằng:

      Chào một ngày giống hệt mọi ngày
      Sóng truyền hình phủ toàn phim Trung Quốc
      Từ HTV, VTV, BTV, Đồng Nai, Long An, Bà Rịa, Vũng Tầu, Cà Mau… cho đến “ cap”.
      Hết “triều đại Mãn Thanh” đến “Đại Tống truyền kỳ”

      Chào một ngày giống hệt mọi ngày
      Đọc báo thấy cha ông mất hút,
      Thấy thiên hạ quỳ mọp dưới tượng đài Binh pháp mặc công, Ngọa hổ tàng long, Họa Bì, Xích Bích…
      Con nít thuộc lòng Hoắc Nguyên Giáp, Hoàng Phi Hồng, Diệp Vấn… diệp tùm lum hơn thuộc sử Tiên Rồng.

      Chào một ngày đất nước tự lưu vong,
      Cội rễ văn hiến 4.000 năm trốc gốc,
      Tuổi teen gối đầu giường Lý An, Ngô Vũ Sâm, Trương Nghệ Mưu, Trần khải Ca lạ hoắc.
      Pano giăng khắp nơi hình ảnh Củng Lợi, Chương Tử Di, Thành Long phơi phới toét miệng cười.

      Chào một ngày phát triển giống đười ươi,
      Đi trên xã tắc thấy người thua xa khỉ,
     Thấy lô cốt ngáng đường, thấy nước ngập tận mông, thấy thánh hiền sợ quỷ.
     Thấy truyền thống chống ngoại xâm co rúm lại vì… tiền.

     Chào một ngày vong bản vì… hèn,
     Sống chết mặc bay túi thầy vô cảm,
     Ải Nam Quan nằm ngoài ranh giới Việt Nam, xưa rồi Diễm…
     Nước mắt Nguyễn Trãi khóc Nguyễn Phi Khanh rơi ở tận nước Tàu.
     Chào một ngày bãi biển hóa nương dâu,
     Thác Bản Giốc rời Cao Bằng như có cánh.
     Thắng cảnh để lại của tiền nhân bị cháu con ghẻ lạnh,
     Các di tích, kỳ quan cứ mất tích đều đều.

     Chào một ngày hình chư S tong teo.
     Tài nguyên bôxit bị bới đào như bọ xít
     Nhôm và đô la chẳng thấy đâu, chỉ thấy đất Tây Nguyên rên xiết,
     Ô nhiễm mạch nước ngầm, nước sông làm nghẹt thở chín con rồng.

     Chào một ngày long mạch bị xới tung,
     Máu bầm đỏ đất bazan, máu tràn ra hải đảo.
     Ai cho phép Hoàng Sa, Trường Sa thành Tam Sa lếu láo,
     Tội nghiệp rừng cọc nhọn của Hưng Đạo Đại vương trên sóng Bạch đằng.

     Chào một ngày giống hệt cõi âm,
     Những xác chết anh hùng bật dậy.
     Máu trả máu, đầu trả đầu. Nhớ đấy.
     Mãi quốc cầu vinh tất quả báo nhãn tiền.

     Chào một ngày soi rõ mặt anh em./.

     Nghe xong, thảy đều lặng im, ngơ ngác.
     Một chị cơ hồ chịu không nổi cái tĩnh lặng nặng đến ngàn cân, lên tiếng:
- Bọn mình ngày trước đến trường, đầu đội mũ rơm, lưng đeo vòng lá, gái đến thì chắc một suất dân quân, trai đến tuổi chờ ngày vào quân ngũ. Chuyện chiến trường thuộc hơn thơ tình, cảnh bom đạn quen như bèo cám. Việc xã tắc, non sông, kề miệng lỗ còn chẳng thủ hòa, miệng hôi sữa biết hô quyết đánh. Thử hỏi các ông, sự nhịn lũ tằm đang gặm lá dâu nên luận thế nào cho phải lẽ?
- Xét từ cổ chí kim, Đại Việt ta chịu nhún cũng nhiều, dẫu đánh giặc Bắc phương mảnh giáp không còn, song dựng đế Nam bang bạc vàng vẫn cống. Chỉ có điều để mất đất thì tôi chưa từng nghe tới. Mới nói tới đây thì ông này đã bị cái bà mau miệng nọ cướp lời:
- Đàn ông các ông bây giờ chỉ giỏi bắt nạt lũ đàn bà yếu dại, đè nén  đám dân đen hiền lành. Cũng lại xét từ cổ chí kim, chỉ là cái món thù nhà mà Bà Triệu đòi cưỡi kình biển đông, Bà Trưng muốn khiển voi núi bắc, hô một tiếng hào kiệt theo về, đánh một trận thù nhà gột sạch. Gặp phải lũ Bắc phương bỏ sách thầy Tôn tử, theo kế lũ tiện nhân, các Đại Hán cởi truồng đánh nhau với gái, các bà lúc sa cơ còn biết chọn cái chết thanh cao giữ mình cho sạch. Vừa mới đây thôi, bà Út Tịch đánh giặc giữ nhà, đến cái lai quần cũng không chịu mất, ấy là tôi chưa nói đên cái chuyện ngày xửa ngày xưa đánh giặc Ân, chỉ cậy vào tay một ông con nít. Còn thời đánh Mỹ, dũng sỹ, anh hùng là trẻ con… đếm cả ngày không hết. Thử hỏi…
- Bà hỏi gì lắm thế, bây giờ người ta giao chiến trên bàn. Vũ khí của anh là cái chân giò thì của tôi lại là chai rượu. Núi non muôn dặm, sông biển ngàn trùng há chẳng phải là những thứ vũ khí để so cao thấp hay sao?
- Tôi xin các ông, các bà, ấm ức mà làm gì. Hãy cứ giữ lòng cho sáng, luyện chí cho bền, đừng vì tuổi tác cao mà phiền, chớ thấy luân thường suy mà nản. Trước đã có tiền nhân, sau vẫn còn hậu thế, Ức Trai tiên sinh đã nói “tuy mạnh yếu có lúc khác nhau, song hào kiệt đời nào cũng có”. Thuở trước, thân còn nằm giữa vòng đao kiếm nước người mà Giang Văn Minh còn đào trốc gốc cột đồng Mã Viện, pha đỏ thêm nước sông Bạch Đằng, đến nỗi vua Tàu giũ cả phép tắc ngoại giao, nhổ toẹt uy danh nước lớn, chém sứ bõ hờn. Nay ta ngày ngày nghe nói về thế cao lực mạnh của nước nhà, lại không chống được cái chuyện dỡ phên nhấc dậu, trộm chó bẫy gà hay sao.
     Họ còn đang miệng cay, lưỡi đắng hồi lâu, một lão mặt vừa già vừa xấu, người đã thấp lại đen, nhìn kỹ thấy hao hao món đồ sành Chu Đậu, chậm rãi nói:
- Nãy giờ đấu khẩu với nhau dẫu chưa gọi là nhiều, song tâm nguyện sẻ chia kể cũng không phải ít, để tôi đọc các vị nghe một bài phú, tôi cũng mới vừa kiếm được, để các vị có cái mà đưa cay, kẻo uống mãi rượu suông cũng chán. Bèn đọc:

             Dân Đại Việt

     Ngẫm dân ta
     Thái bình siêng cày cuốc bút nghiên
     Chiến chinh giỏi cầm hồ đoạt sáo.
     Nhớ bọn mình
     Hồi thơ ấu, mắt chừng thuộc dáng bom,
     Tuổi trưởng thành, tai đã quen đạn pháo.
     Trên lớp học Hịch tướng sỹ văn,
     Ở nhà ôn Bình Ngô đại cáo.
     Điều nhân nghĩa cha mẹ khuyên răn,
     Chữ hiếu trung thầy cô dạy bảo.
     Lá lành đùm lá rách, cùng chia lạnh vải ấm rơm,
     Dây bí cõng dây bầu, chịu cảnh no rau đói gạo.
     Nguyện ước cơ đồ một mối, lời ông cha sau trước đinh ninh,
     Khát khao sông biển thái bình, dạ con cháu sớm hôm đau đáu.
     Thanh niên xung phong, thôn nữ xin cha, trốn mẹ, nước lửa dấn thân.
     Viết đơn tình nguyện, thiếu niên vay tuổi mượn cân, cắn tay lấy máu.
     Bao gái trẻ ôm sương vật vã, đợi tin chồng cánh nhạn ngàn phương,
     Bấy mẹ già tựa nắng thẫn thờ, ngóng con trẻ bụi hồng vạn lý.    
     Săn lũ giặc trời, các cụ già khiển súng, râu bạc phất phơ,
     Đuổi tàu cướp biển, đám phụ nữ điều binh, áo tơi xơ xác.
      Lớp trai làng nối nhau ra trận, gậy Trường Sơn muôn dặm non cao,
      Bao hải đội lặng lẽ hướng nam, tàu không số ngàn trùng giông bão.
      Biên giới ấy làm mốc bởi xương,
      Nước non này viết tên bằng máu.
      Cớ sao,                                                                                                     
      Hải đồ ngàn xưa, có Hoàng Sa - Đại Việt thiêng liêng,
      Cướp biển bây giờ, dựng Tam Sa - khựa Tàu lếu láo.
      Bắn ngư dân giữa biển cả thản nhiên,
      Phá tầu khoan trên đất người vênh váo.
      Phản đối qua loa, phân hôi để mãi ra bùn,
      Bắt tay thân thiện, kim nhọn thò ra khỏi bọc.
      Đành sao Hải đội Hoàng sa bụng cá ngậm hờn,
      Nỡ để góa phụ Lý Sơn phòng không nuốt tủi.
      Trước lỗi với tiền nhân
      Sau thẹn cùng con cháu.
      Chi bằng:
      “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
      Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”
      Trừ bạo nên chi diệt cho hết kẻ bênh lũ tặc, ức người hiền, án xử oan sai,
      Yên dân sao để đánh kỳ tan bọn trộm tiền công, ăn của đút, mặt người dạ cáo.
      Nước mạnh dân giàu, đừng viết khẩu hiệu suông,
      Dân chủ công bằng chớ đọc lời nói sáo.
      Lòng dân vững, giặc ác kia nhìn non sông nước Việt nhịn thèm,
      Phép nước nghiêm, quan tham ấy thấy tiền của dân lành lơ láo.
      Vậy là:
      Âu vàng muôn thuở vẫn bền,
      Tuyên ngôn ngàn năm còn cáo.
               “ NAM QUỐC SƠN HÀ NAM ĐẾ CƯ
                TUYỆT NHIÊN ĐỊNH PHẬN TẠI THIÊN THƯ
                NHƯ HÀ NGỊCH LỖ LAI XÂM PHẠM
                NHỮ ĐẲNG HÀNH KHAN THỦ BẠI HƯ.”
      Chép lại cho mà ghi tâm
      Đọc lại cho mà khắc cốt.

Lão nọ đọc xong, ồn ào một lúc, tựu trung lại ai ai cũng cho là chưa đủ. Người thì một kỷ niệm xưa, kẻ lại vài tin tức mới. Ngoài trời nắng đã ngả màu tro, phố xá đèn vừa lên ánh tuyết, cái bà mau miệng kia phán một câu như là hồi kết cho ngày gặp mặt hôm nay.
- Các ông muốn ca ngợi truyền thống cha ông đánh giặc, Đà giang kia làm mực không tày, hòng lên án cửa quyền tham nhũng ăn dân, Hồ Tây đó đấu đong chẳng hết. Chẳng qua cái bài phú này cốt nói được cái tạm cho là cốt lõi của chuyện bọn ta đang hướng luận mà thôi. Ngõ hầu đáp lại bài thơ trước, mượn lời thánh nhân để gỡ cái bận tâm thế sự, bọn ta thôi hãy rộng lòng bình phẩm. Vả lại ngày cũng đã xa, đêm vừa bén dạng, hôm nay bạn cũ gặp nhau, thấy đầu đã bạc da đã nhăn, còn nói được chuyện mất còn phải trái, thật quý lắm rồi.
Đám bạn già kẻ mời người hẹn, chia tay nhau phơi phới đường về, nhưng chắc hẳn lòng ai cũng khắc khoải nỗi riêng chung.
 Mùa hè Hà Nội 2011.