Truyện ngắn: Lê Bá Hạnh

          Như thường lệ sáng nay lên đường, tôi mở ba nô con cóc đặt vào bộ giáo án, thêm bộ quần áo cùng mấy thứ lặt vặt trong đó có lọ muối vừng, lạc rang… Khoác ba nô lên vai, tôi như mộng du bò lùi xuống cầu thang dốc đứng, mọi ngày vẫn quen thuộc với không khí này nhưng hôm nay thấy gian nhà ẩm mốc lạnh lẽo. Mọi lần tôi bình tĩnh gạt cái vải “ri đô” che bảng viết mấy chữ trao đổi công việc với vợ, chả hiểu sao hôm nay bực bội vô cớ gạt phắt đến thô bạo như muốn bóp nát viên phấn trong tay viết nghệch ngoạc:

- Tôi xuống huyện 2 tuần./.

 Lúc này tôi mới nhìn sang nửa bảng bên phải, dòng chữ nắn nót: “X/n Đi ô xin +” / “Đến kì đóng tiền học cho con: 83.000 Đ”/ “Tôi trực đêm, tự lo bữa ăn”/ Bằng loại phấn màu xanh riêng biệt. Lúc này tôi thấy người tỉnh hẳn quay về thực tại.

Cái giấy xét nghiệm khốn kiếp ấy tôi đã biết từ lâu…

Chậm rãi móc ví tiền, hai ngón tay tôi miết kĩ từng tờ giấy bạc, đếm kĩ số tiền lẻ thật chính xác, đặt lên bàn lấy viên đá chặn đè lên… xốc lại ba nô đi ra cửa…

Ngồi trên chiếc xe khách ọp ẹp, mỗi lần bánh xe lăn xuống ổ gà lại rung lên bần bật… Tôi nhớ lại những ngày mới nhập ngũ, hành quân cấp tốc vào giải phóng Miền Nam cũng ngồi trên đủ các loại xe, người mệt rũ vẫn phải học điều lệ, học vũ khí và tác chiến… Sư đoàn tiến tới Đà Nẵng thì Miền Nam hoàn toàn giải phóng, nên được lệnh dừng lại thu dọn chiến trường, tiếp quản các kho vũ khí ở Bến cảng, Sân bay… Cái không khí nhộn nhạo đến nghẹt thở…

Xe khách chạy tới Bến Huyện. Hai cô gái đỡ ba nô trên tay tôi nói rối rít:

- Chúng em chờ thầy mãi – xe đến muộn chắc đường xấu lắm! Em tên Na – em tên Nga – Chúng em ở cùng một thôn…

Tôi đã được báo trước nên lặng lẽ đi theo hai cô giáo sinh được làm nhiệm vụ dẫn đường..

- Mời thầy lên xe! Tôi nhìn quanh ngơ ngác. Cô gái tên Na có mái tóc dài giải thích:

- Nhà trường thuê xe kết hợp mua vật tư sửa trường và đón thầy luôn thể!

 Cô giáo sinh vừa nói vừa chỉ tay ra chiếc xe vẫn cày ruộng nay gắn thêm thùng xe đã đặt sẵn mấy bao xi măng vôi cát… Những ổ gà ổ voi không hiếm nhưng tôi chủ động nhún nhầy theo nên dễ chịu. Hai bên đường lúa vừa trổ bông mùi thơm dịu đến kì lạ… Nhiều đoạn mương, mấy tốp người đắp đất ngăn lại dùng máy bơm hút nước đến cạn kiện rồi mò dưới đống bùn nhão bắt cá, giơ lên những con to đến mấy cân, cười hể hả như đã chiến thắng với cái thèm, cái đói…

Như cái cảnh năm xưa trong thành phố Đà Nẵng, chúng tôi cũng bơm cạn mương nước quanh sân bay bắt cá cải thiện bữa ăn, nào ngờ đó là mầm mống đưa chất độc “Đi ô xin” làm hủy hoại loài giống con người.

            Tôi tự biết căn bệnh của mình quái ác phải từ chối việc làm chồng làm cha, thế là tình cảm cũng hết, mỗi người một công việc, cần thiết lắm mới trao đổi trên bảng viết phấn, tấm vải cùng màu  tường ve vàng hoen ố, chẳng ai để ý đến sự lạnh lùng phía sau…

Chiếc máy cày kéo theo tôi và thùng vật tư chạy thẳng vào sân trường khá rộng.

Tôi được dẫn đến gian nhà đầu dẫy, Cô giáo Na thủ thỉ:

- Đây là gian ở của thầy dạy lớp Ba, đã nghỉ hè về thành phố. Nội thất này khá đầy đủ do nhà trường trang bị. Hai tuần thầy ở tam chỗ này…

Cũng gần đấy… nhà cô giáo Na… Hàng tre xanh bao quanh, cổng ngõ hai cánh mở rộng sạch sẽ, cái sân lát gạch đất nung đỏ tươi nổi bật hàng mạch vữa thẳng tắp…

Ngôi nhà gỗ ba gian hai chái rất đẹp, điển hình ở đồng bằng Bắc Bộ: Bàn thờ gia tiên hoành phi câu đối nghiêm chỉnh lúc nào cũng khói hương ấm cúng… Ông lão quắc thước già trước tuổi, ngồi dưới mái hiên ngay hè cửa đục gọt những khúc gỗ thành con rối theo mẫu cũ đã mục hỏng…

Sau vườn bên bờ ao tốp thanh niên hì hục cưa hạ cây sung, phát vợi cành lá rồi hò nhau khiêng vào sân, xong công việc nặng nhọc tốn sức, ông lão dõng dạc:

- Anh Cả cầm ấm chè trong bếp ra để anh em uống…

Nước chè tươi trong xanh rót vào bát sứ tráng tinh, đám thanh niên truyền tay nhau uống nói cười rôm rả… Khi mọi người về hết, anh Cả hỏi:

- Cây này cha định làm gì?

- Thì làm chú Tễu và làm những con rối đã cũ hỏng…

Anh Cả xị mặt buồn rười rượi:

- Con phải làm tượng chú bé xong mới tham gia làm con rối được. Dứt lời anh Cả đứng dậy ôm bức tượng chú bé đang cong người “tè” thoải mái phỏng theo mẫu nước ngoài nhưng làm anh thèm khát ước vọng…

Hai cha con ông lão lại lúi húi cần mẫn đục dẽo rồi ngắm nghía…Có những lúc anh Cả thẩn thờ đến mấy phút không gõ được nhát đục nào, bàn tay chai sần cứ xoa mãi thân hình cậu bé như muốn nó bằng xương bằng thịt tự chạy nhảy múa hát…

Anh Cả vào buồng lấy ra chai rượu, rót một chén đầy ngửa cổ uống hết… Anh Cả cầm một chén:

- Thầy uống một chén cho khỏi chán… Còn gì đâu mà lo đến ngày sau…(?)

Đôi mắt đỏ hoe của ông lão như cạn kiệt hết nước mắt: “Cha biết, cha có lỗi với tiên tổ, với con…”  mấy câu nói sau chìm vào tiếng nấc, hai bàn tay ôm mặt gục xuống như không còn sự sống…

Anh Cả thủ thỉ vào tai người cha: “Thế chuyện cha mẹ lấy nhau, con lợn chạy lạc vào nhà giết nó làm cỗ cưới có thật hay không?”

     Người Cha ngẩng lên khuôn mặt đanh sắc nói như dao chém cột:

     - Đó là sự ghen ghét đồn thổi độc địa… Con cũng tin thế hay sao?

Tôi được hai cô giáo sinh nhiệt tình thu xếp chỗ ở chu đáo, rửa chân tay sạch sẽ, cô giáo Na nói với Lan:

-         Bây giờ mời thầy về nhà bạn trước hay nhà tôi trước!

-         Cứ về nhà bạn trước đi!

      Tôi theo hai cô giáo sinh nhiệt tình đi được đoạn ngắn đã đến cổng nhà. Cô giáo Lan tay xách hai con cá trắm khá to lên tiếng lớn:

      - Anh Cả ơi nhà có khách đây này!

       Anh Cả và ông lão vội vàng ra sân đón khách. Cô giáo Lan tươi cười giới thiệu:

     - Thưa bác và anh, đây là thầy giáo trên thành phố về đây dạy bổ túc chúng cháu học chương trình liên thông để dạy được lớp trên…

     - Ôi! thế thì quý hóa quá! Ông lão vui vẻ nhã nhặn:

     - Mời thầy vào nhà uống nước ạ!

      Tôi như cái máy từ tốn làm theo, nhìn vào nhà bảng huân huy chương chống Mỹ và giấy khen các loại giấy đã vàng ố treo kín trên tường…

Sau chén trà xã giao, tôi tò mò hỏi chuyện thời chống Mỹ, ông vui vẻ kể lại một thời oanh liệt: Hết nghĩa vụ về nhà lấy vợ làm ruộng được mấy năm. Sau Tết Mậu Thân được gọi tái ngũ xây dựng bộ khung dẫn lính vào chiến trường B. Đi ra, đi vào hai ba vòng… Lúc vào rừng rậm um tùm, khi ra lá cây rụng ngập khe suối không có nước mà nấu cơm. Trước khi dẫn quân vào được thăm gia đình mấy ngày, thế mới có thằng cháu tên Cả đây, to xác nhưng vụng về lắm… Rối Nước là nghề truyền thống của làng này, nó là thằng vụng nhất…

Xưa nay tôi bái phục những nghệ nhân làng nghề Rối Nước đã sáng tác những tích trò hấp dẫn, lại diễn đạt bằng hành động của con rối hoạt động được do người thợ điều khiển bẳng cơ học vô cùng hợp lí. Tôi vốn giỏi Toán Vật rất sáng tạo và nên say mê học hỏi.

Tôi thận trọng rót đầy cốc rượu cho mọi người rồi gắp khúc cá ngon vào bát người Cha và anh Cả. Nhìn khúc cá ngon thèm lắm, nhưng tôi lại nhớ đến con cá trong mương nước sân bay Đà Nẵng, những thùng phi sắt sơn vàng han rỉ chảy xuống dòng nước như rỉ sắt lại ghê rợn… Ấn tượng ấy tôi cố xua đi, ý tứ cầm lọ muối vừng và tế nhị khoe món đặc sản truyền thống… Có mấy chén rượu động viên, tôi cùng người Cha hào hứng khoe giọng hát nam trung thể hiện bài hành khúc của người lính, hát chán tôi đọc bài thơ ngày tuổi trẻ đầy lãng mạn làm hai cô giáo sinh cảm mến thầy ra mặt… Đã dọn mâm, rửa bát bên cầu ao vẫn lắng nghe đưa mắt nhìn nhau cười lúng liếng, cấu béo nhau, đấm lưng nhau thùm thụp…

Sẵn tác phong của người lính, tôi ngủ dậy đúng giờ, ăn mặc tươm tất. Sau mấy phút thủ tục lên lớp, bài diễn văn muôn thuổ của trưởng phòng Huyện đến bài giảng như giáo án. Tôi trở lại phấn chấn như mọi ngày trên bục giảng, không cần nhìn sách cũng chẳng nói sai một chữ…

Hai cái cánh cổng tre rệu rã tì xuống nền đất vẽ thành đường cong chính xác như quay com pa, tôi bước vào sân giơ cao gói chè Thái người bạn mới gửi tôi nói to:

- Bác và anh nghỉ tay uống chén trà đã…

Hai người ngừng tay đục gọt ngẩng lên:

- Thầy cứ vẽ chuyện – Chè Thái này đắt tiền lắm đấy…

Tôi nhanh tay súc ấm pha trà, rót mỗi người một chén nhâm nhi vị đắng ngọt nơi cuống họng. Trong lúc chuyện vui vẻ tôi dè dặt nói:

Thưa bác cháu muốn học thêm nghề tạc tượng gỗ có được không ạ!

- Ồ chuyện đó rất hoan nghênh, xã đang có chủ chương mở lớp phổ cập mọi người khỏi bỏ mất truyền thống làng nghề đã có mấy đời rồi…

- Tôi vui mừng như reo lên:

Ngay từ hôm nay bác cho cháu học luôn nhé.!

Người Cha nghiêm nét mặt:

- Không thể làm bừa. Phải chọn ngày đẹp làm cái lễ nhập học mới được. Đầu tiên phải học mài lưỡi đục sao cho sắc bén nét đục mới ngọt, tư thế đứng ngồi, tay cầm vồ gõ đều đều chỉ chuyển động ở cổ tay, có như thế mới chuẩn mực từng nhát đục, làm việc được lâu dài không mất sức… Điều này tôi mới nghe lần đầu, rất khoa học như được đúc kết nhiều thế hệ và rất nhiều mồ hôi đã đổ xuống.

Phần thực hành, anh Cả giúp tôi tôi tiếp thu nhanh đến kinh ngạc có bao nhiêu kinh nghiệm trong nghề hình như anh dốc hết vào đầu tôi như nhận biết những thớ gỗ, những mắt cành trên mặt gỗ, tình thân chúng tôi như đã gắn bó từ lâu. 

- Nhưng đến phần thực hành chép mẫu tượng, tôi nhận ra các hình khối chỗ nào cần lấy đi nhiều nhất, chỗ nào để dư lựợng sau này gọt đẽo chính xác… Tôi tự tạo ra com pa đo chiều sâu để kiểm tra việc chép hình hoặc lấy bìa cứng cắt làm dưỡng theo trục thẳng đứng để xác định được nhanh chóng. Việc tôi học nghề tạc tượng gỗ nhanh đến bất ngờ, tuy còn thô kệch và vô hồn… đó là nhận xét của thầy dạy.

Sau buổi học tạc tượng ra về, tôi nhẹ nhàng khép lại hai cánh cổng lúc này mới thấy trời trăng sao vằng vặc lòng buồn vui lẫn lộn…

Dưới hiên nhà, anh Cả vẫn ngồi như ngây dại ngắm bức tượng Chú Tễu đang đục gọt dở dang, nhìn mãi chưa thấy thỏa mãn tưởng như bất lực. Người Cha khẽ khàng:

- Con thấy thầy giáo thế nào?

Một lúc lâu sau, anh Cả hỏi lại:

- Cha hỏi về cái gì ạ?

Một lúc rất lâu nữa, người Cha mới ậm ừ:

- Thay con hoàn thành bức tượng này chẳng hạn…

- Con cũng đã nghĩ đến, nhưng không biết vợ con có chịu nghe không…

- Thì phải bảo tạo thuận lợi cho nó, phải van lạy nó. Nếu không Cha sẽ… trước mặt nó…

- Cha không phải làm thế, con sẽ… cố xem sao?

Hai cha con như hai chiếc bóng chết lặng bên đống tượng gỗ ngổn ngang, sấp ngửa…

Na vừa gội tắm xong, mái tóc dài xoay tít cho nước văng ra như hạt mưa xuân, mùi lá thơm quen thuộc quyến rũ đến kì lạ…

Na như thơ trẻ nũng nịu: “Vào giường ngủ đi anh” tưởng được cái ôm xiết chặt như ngày đầu nào ngờ bị hất mạnh cánh tay tròn trịa hẫng hụt như thừa thải… Na sửng sờ vẫn dịu nhẹ: “Anh đau chỗ nào ư?” nhìn người chồng nét mặt sa sầm im lặng. Na vẫn ngọt ngọt ngào: “Vào đây với em đã!” Người chồng như đau đớn thực sự chỉ tay vào ngực: “Tôi đau ở đây này!” Cả hai người cùng im lặng kéo dài mãi như đã thấu hiểu chuyện gì nghiêm trọng đã sẩy ra… Bỗng người chồng quay ngoắt lại hai tay ôm lấy đôi chân thon dài của vợ gục xuống nức nở như van xin: “Anh xin em hãy giúp anh… Dòng họ này cần em sinh cho anh một đứa con, mà anh không làm được…”

Na đã hiểu ra điều hệ trọng hai vợ chồng đã nhắc đến nhiều lần, bây giờ lại nhẹ nhàng nhắc lại: “Chiến tranh mà anh, thầy còn nguyên vẹn chân tay mà về là mừng quá đi rồi…”

- “Em phải có một đứa con cao to đẹp trai thông minh mới xóa bỏ được tiếng xấu về bố anh, mới giữ được ngôi nhà thờ Họ và làng nghề Rối Nước đã có các cụ kị để lại”…

Tiếng Na yếu ớt gào nhẹ chìm vào màn đêm: “Không! không!...”

- Bất cứ giá nào em phải làm bằng được… Nói xong người chồng như trút đi gánh nặng, can đảm ôm cái gối ra sập gụ gian giữa nằm co cắp…

Tiếng khóc nấc uất nghẹn, thân hình quằn quại, tiếng giở mình cọt kẹt trong buồng coi như không nghe thấy…

Tiếng chim hót líu lo quanh trường, tôi tỉnh hẳn sau giấc ngủ sâu, ngồi thẳng khoanh chân ngồi “Thiền” như thường lệ, người sảng khoái như hợp với thông thổ nên cơ bắp săn chắc, mấy động tác bật nhảy, chống tay hít sàn là thước đo sức khỏe…

Lại một ngày lên lớp giảng, nhìn những đôi mắt sáng long lanh ngước nhìn chằm chặp như nuốt từng lời thầy giảng, tôi hào hứng nói như rút hết tâm can cho những học trò mình yêu quý. Cuối buổi học tôi đề nghị ban cán sự lớp ở lại làm việc chuẩn bị tổng kết khóa học. Vẫn cô giáo Na và cô Nga với anh lớp trưởng người lùn tịt da đen như vừa đi thăm đồng về nhưng được hai hàm răng trắng muốt đều đặn nói năng lưu loát đúng chính tả, luôn bám lấy Na trêu ghẹo cười hí hửng. Na lúc nào cũng trong sáng vô tư với mọi người.

Trao đổi kế hoạch tổng kết đã xong mọi người ra về, đi được mấy bước Na và Nga quay lại:

- Tối nay mời thầy đến nhà em tổng kết trước, Cũng là ngày vợ chồng Nga kỉ niêm năm năm ngày cưới…

Đúng giờ hẹn tôi đến đẩy hai cánh cổng tre khép hờ, con chó vàng nằm phủ phục như mọi bận chỉ nhổm lên ve vẩy đuôi sủa lên một tiếng thân thiện, tôi cúi xuống xoa đầu con chó vàng quá khôn, khi vào nhà mọi người đã đông đủ cùng reo lên, chỉ chờ thầy mở nắp chai Vang Đà Lạt quý giá. Khi nâng cốc tôi mới thấy như thiếu điều gì? Na đã đứng lên cáo lỗi Cha em và anh Cả phải sang ngoại có việc gấp muộn lắm mới về được. Vợ chồng cô giáo trẻ lúc nào cũng tươi rói cùng cậu con trai bụ bẫm luôn chân luôn tay như con chim sáo nhảy vào lòng hết người này đến người kia…Na hôm nay mặc chiếc áo mỏng mảnh lộ hết phần cổ trắng ngần, ôm gọn đôi vai tròn suôn đầy đặn nổi bật cái eo thon nhỏ… Hai má ửng hồng như thoa phấn, đôi môi không cần son cũng đỏ lúc nào cũng ướt mấp máy như định nói điều gì…

Tôi vô tư cạn li rượu vang, ăn bánh và hát hò thoải mái, lại ngâm thơ bài thơ mới sáng tác về mái trường làng nghề có Rối Nước… mọi người thán phục vỗ tay cổ vũ…

Con sáo nhỏ của vợ chồng Nga bỗng đòi đi vệ sinh, Nga bế con ra vườn một lúc lâu mới vào và xin phép cho cháu về trước, chồng cô giáo Nga đương nhiên phải thồ cả gia đình. Na rót đầy hai li rượu cùng nâng uống cạn: “ Em mời th.. vào đay em cho xem cái này…”

Na miệng nói chân đi tay kéo tôi vào phòng trong và tháo nhanh hàng cúc ngực ôm siết tôi thì thào: “Cho em xin đứa con…” Na vừa nói đã tháo hết hàng cúc áo chúi đầu vào ngực tôi mơn chớn, làn da mỏng mịn nóng hầm hập như đang cơn sốt, mái tóc tơ mềm mại cọ vào cổ vào mặt, mùi thơm hương bưởi, hương chanh như quyến rũ, như thôi miên làm tôi ngây dại không kịp phản ứng chỉ lúng búng: “Có người vào mang tiếng chết”… Na thều thào: “Không ai vào được cả…” Tôi nhìn ra sân hai cánh cổng đã khép chặt, con vàng trung thành vẫn phủ phục như mọi ngày. Tôi lơ mơ hiểu ra đây là một kịch bản hoàn hảo và tôi chỉ được phép vâng lời… tôi cũng xúc động thực sự vì hoàn cảnh éo le này. Na thì thầm: “Chất độc màu da cam đã làm em hai lần mang thai mà không nghe được tiếng khóc trẻ con, làng xóm lại tranh giành chức trưởng tộc, trưởng làng nghề, dựng lên lời nguyền rủa độc địa…” Na gạt nước mắt giàn dụa: “Em đau đứt từng khúc ruột nghe mấy bà buôn “dưa lê” nói thì thụt chuyện xa, chuyện gần…” Việc này tôi mới nghe loáng thoáng không ngờ lại là cô giáo Na gánh chịu tất cả.   

Tôi choáng váng, không ngờ cái chất độc tai ác ấy đã làm gia đình tôi tan nát nay lại len lỏi vào tận cái làng hẻo lánh này.

Na kéo tôi đổ lên giường hối hả làm những động tác như mọi người vợ muốn có đứa con không chậm trễ. Tôi luôn nghĩ mình là thầy giáo đứng trên bục giảng không thể để vết bẩn trên mặt, không thể để lời dị nghị sau lưng, hơn nữa mấy năm nay tôi đã tìm các loại thuốc mãn dục, bữa ăn chủ yếu là lạc vừng đậu phụ, ngồi thiền đúng cách nên chuyện chăn gối thời trai trẻ gần như quên hẵn… Tôi có muốn làm cho Na thỏa mãn cũng không được chỉ biết cắn răng xin lỗi. Tôi chưa bao giờ biết khóc mà lúc này hai hàng nước mắt cứ ứa ra để nguyên cho Na vật vã trên người tôi không còn chống cự…

Buổi liên hoan tổng kết khóa học thật rôm rả nhưng trong lòng tôi rối bời như mắc lỗi, cái bắt tay xã giao lạnh lùng hờ hững. Tôi quay lại nhà người thầy dạy nghề tạc tượng xin lỗi không có khả năng học tiếp như mong muốn của thầy dạy… Lòng tôi đau thắt lại mà không nói thành lời…

Về thành phố, nhà trường cho tôi đi nghiên cứu sinh nước ngoài mấy năm. Khi học xong tôi về thăm gia đình Na lúc này đã có đứa con trai ba tuổi bụ bẫm, nước da ngăm đen và ngón tay như chuối mắn không nhầm lẫn với ai khác. Đứa cháu đích tôn được người ông chăm chút quý như vàng. Anh Cả đã hoàn thiện bức tượng chú Tễu khá đẹp. Làng nghề Rối Nước cũng  đã khôi phục hoàn chỉnh đi vào hoạt động thường xuyên. Tôi đến kịp kiểm tra các phần chuyển động của Rối Nước trước khi biểu diễn trình làng.    

                                                                         LBH

Lê Bá Hạnh

ĐT: 01666 098 354

Số 17 Nguyễn Hữu Cầu,

P. Vạn Sơn, Đồ Sơn, Hải Phòng