Đó là mùa xuân năm 1982, tôi đón tết xa nhà, cái tết độc thân đầu tiên và cũng là duy nhất trong đời. Năm đó, chàng-giáo chức tôi mới hăm bốn, hăm lăm tuổi. Lứa tuổi mà ông Xuân Diệu ngày xưa cuống quít muốn tận hưởng cho hết thanh sắc của thời tươi. Thế nhưng cái thời chúng tôi đã sống ấy lại đang ở đỉnh cao của sự kham khổ. Cho nên, những giáo khổ trường công như chúng tôi tết đến phải xa nhà thì cực lắm. Cực về tinh thần và cả vật chất. Tết mà không được sum họp, đoàn tụ cùng gia đình. Ngày ấy, tàu xe cực kì khó khăn, lương thì ba cọc, ba đồng. Không về quê được đã khổ, ở lại khu tập thể càng khổ. Tết với chúng tôi chẳng có gì, thêm được mấy lạng thịt, cân gạo nếp phân phối. Thế cũng đã hào phóng lắm rồi. Được cái, thời đó con người ta còn ít bon chen, toan tính nên tết nghèo mà vẫn vui, một niềm vui mà bây giờ nghĩ lại thấy tồi tội thế nào ấy. Không biết tự bao giờ, con người thời đó có vẻ bằng lòng với hiện thực nghèo túng. Cho nên làm việc cũng giản đơn, suy nghĩ cũng giản đơn.
 
Tết Nhâm Tuất năm ấy quả là đáng nhớ. Phút thiêng liêng chuyển giao năm cũ sang năm mới đã đến. Tôi thấy lòng buồn, mênh mang một nỗi nhớ quê hương, xứ sở. Giây phút này ở quê, cha mẹ, em út đang quây quần trong không khí đầm ấm, chắc là nhớ lắm một đứa con xa, một người anh tha phương vời vợi. Tôi mở cửa sổ lặng nhìn vào đêm tối. Cuối trời nơi ấy là quê hương. Tiếng pháo đón giao thừa rộ lên khắp nơi. Thế là mình đã thêm một tuổi.
 
Ba ngày tết ngoài việc gặp gỡ, chúc nhau vài chén rượu đỏ, còn thì tụ tập đánh cờ, chuyện phiếm cho hết tết. Ở nơi được mệnh danh là “bụi mù trời” và “buồn muôn thuở” này, quả thực không còn thú gì vui hơn. Có muốn chè chén thì cũng chẳng lấy gì làm sung túc. Tức cảnh công chức trẻ tuổi nghèo đón tết, tôi mơ :
 
Anh em đừng sợ tết tôi nghèo
Bánh tét hai hàng vẫn đủ treo
Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Bếp lò om sẵn mấy giò heo.
 
Anh em đừng sợ tết tôi nghèo
Mứt ngon, kẹo ngọt bốn năm bao
Thuốc thơm ba số dăm bảy gói
Bạn đến, chúc xuân rượu hồng đào.
 
Anh em đừng sợ tết tôi nghèo
Pháo đốt vài phong tiếng vang reo
Sang năm mồng một hỏi bầu bạn :
Này này, tết đến thật rồi sao ?
 
Quả đó là một giấc mơ xa xăm, cho dù rất thực tế. Thịt cá, bánh kẹo, thuốc lá… có gì ghê gớm đâu mà sao thời ấy hiếm hoi thế để đến nỗi phải mơ ? Bây giờ đọc lại thấy buồn cười. Mình làm khổ mình mà không biết. Sau này kể lại, các con tôi cứ tưởng bố mẹ bịa ra để dọa chúng lo học hành rèn luyện, lúc nào cũng “ngày xưa thế này, ngày xưa thế kia…”. Ôi, cuộc đời có lúc nhục, lúc vinh, lúc khổ đau, lúc sung sướng.
 
Âu đó cũng là dấu ấn, là kỉ niệm của một thời – cái thời một đi không trở lại.
 
Nguyễn Duy Xuân