Cụ Hồ là nhân vật lịch sử lớn nhất thời hiện đại của nước Việt Nam ta, điều đó là miễn tranh cãi. Nhưng chính vì vậy mà chắc chắn sẽ luôn còn rất nhiều người tò mò về cuộc đời của Cụ. Cá nhân tôi, qua hàng trăm lần nghe bố kể về ba lần ông được vinh dự đi đón Cụ Hồ, bằng thứ giọng đầy sùng kính của ông, thì hình ảnh Cụ cứ tự nhiên in sâu vào tâm trí tôi từ nhỏ. Vào ngày Cụ Hồ mất, tôi mới có mười tuổi. Chứng kiến cảnh bố mình khóc đỏ hoe cả mắt, lớn lên, bỗng có lúc tôi rất muốn biết, trước khi từ giã cõi đời, Cụ Hồ trăng trối điều gì với hậu thế, đặc biệt là với các đồng chí cũng là học trò của Cụ. Một người như Cụ, chắc chắn trước khi từ giã cõi đời, phải có nhiều người ở bên cạnh, tập trung cao độ chờ từng biểu hiện nhỏ từ Cụ, để xem Cụ nói gì mà còn ghi lại, không được thiếu một chữ.

May cho tôi là điều mình quan tâm lại có ngay trước mắt và cứ vang lên khắp hang cùng ngõ hẻm suốt cả hàng chục năm rồi. Đó chính là nội dung bài hát “Lời Bác dặn trước lúc đi xa” của cố nhạc sĩ Trần Hoàn. Bài hát sau đó nằm trong cụm tác phẩm của Trần Hoàn được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

Giờ chúng ta hãy cùng đọc đoạn đầu lời của bài hát theo kiểu đọc văn xuôi hoặc đọc sử (Xin lưu ý, chúng tôi không dám thêm bớt một từ nào vào nội dung bài hát, mà chỉ nhấn mạnh những chữ đáng chú ý trong văn bản):

Chuyện kể rằng trước lúc người ra đi, Bác muốn nghe một câu hò xứ Huế. Nhưng không gian vẫn bốn bề lặng lẽ. Bác đành nằm yên.

Chuyện kể rằng Bác đòi nghe câu ví. Nhớ làng Sen từ thủa ấu thơ. Mà xung quanh vẫn lặng như tờ. Bác chờ mãi, chờ mãi không thôi.

Bác muốn nghe một câu hò Huế, bởi nước non chia cắt vẫn chưa liền. Bác muốn nghe một câu hò xứ Nghệ, bởi làng Sen day dứt trong tim. Bác muốn nghe một đôi khúc dân ca. Trước lúc đi xa, qua bên kia bầu trời Người muốn đem tận vô cùng. Bài ca đất nước theo Bác đến mênh mông.

Lần thứ ba Bác vẫy gọi xung quanh. Bác muốn nghe một đôi làn quan họ. Ôi may sao, bỗng có em gái nhỏ, bước vào gần Bác.

Rồi căn phòng xao động trong nước mắt... Những lời ca nức nở tái tê. Rằng "người ơi người ở đừng về". Bác nhìn em rơm rớm hàng mi.

(…)

Có lúc tôi nghĩ hay là tác giả hư cấu? Thì đây, tôi có ngay bài báo: Nhạc sĩ Trần Hoàn với “Lời Bác dặn trước lúc đi xa” của Hoàng Thu Phố, đăng trên báo Đại Đoàn Kết số ra ngày mùng 2 tháng 9 năm 2013 để không còn dám nghĩ bậy nữa:

“Sinh thời nhạc sĩ Trần Hoàn không có nhiều dịp được gần Bác Hồ nhưng hình ảnh vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc luôn in đậm trong trái tim ông. Tình cảm ấy luôn thôi thúc người nhạc sĩ rút ruột gan mình giống như con tằm nhả tơ làm kén. Năm 1989, một lần nằm trong bệnh viện Việt – Xô chữa bệnh cùng với đồng chí Vũ Kỳ - thư kí riêng của Bác, nhạc sĩ Trần Hoàn được đồng chí Vũ Kỳ kể lại cho nghe một câu chuyện xúc động.

Nội dung câu chuyện được nhạc sĩ chuyển tải nguyên vẹn trong ca từ của bài hát "Lời Bác dặn trước lúc đi xa”, không hư cấu hay thêm bớt một chi tiết nào cả(chúng tôi nhấn mạnh). Bài hát giống như một lời dặn của người Cha già trước lúc đi xa, mong cho con cháu mãi yêu quý và giữ gìn bản sắc dân tộc.

Về bài hát này, lúc sinh thời, nhạc sĩ Trần Hoàn cho biết, ông muốn khai thác chất liệu dân ca để bài hát có thêm sức sống, đồng thời vận dụng thể loại balát để truyền tụng lại một câu chuyện đã xảy ra một cách chân thực (chúng tôi nhấn mạnh). Lời bài hát chỉ nhẹ nhàng, mộc mạc, giai điệu giống như lời thủ thỉ tâm tình nhưng lại gây được hiệu quả rất lớn. Và nhạc sĩ đã rất thành công với phong cách này.

Người nghe ấn tượng sâu sắc với "Lời Bác dặn trước lúc đi xa” qua giọng ca trứ danh của các nghệ sĩ nhân dân như Thu Hiền, Thanh Hoa… Có người còn cho rằng chính nhạc sĩ Trần Hoàn đã hát cùng nghệ sĩ Thanh Hoa, rất thành công, trong lần ra mắt đầu tiên của bài hát tại Cung văn hóa Hữu nghị Việt – Xô. Khi đó, nhạc sĩ vừa đàn vừa hát trước anh em cựu học sinh Quốc học Huế. Cũng chính tại đây nhạc sĩ còn được Đại tướng Võ Nguyên Giáp và nhà thơ Tố Hữu rất khen ngợi”.

Vậy là có thể yên tâm những gì tác giả kể lại, dù qua lời một bái hát, thật trăm phần trăm (Nếu có ai nghi ông Vũ Kỳ bịa, thì vẫn còn lời xác nhận của các cụ Võ Nguyên Giáp và Tố Hữu).

Vậy là trước khi nhắm mắt, Cụ Hồ không (không có cơ hội) dặn lại điều gì (nếu có thì chỉ em gái nhỏ nào đó nghe được), như tên của bài hát, mà Cụ khóc. (Bác nhìn em rơm rớm hàng mi).