Trần Quốc Thường

- Có hay không cuộc hành quân thần tốc ra bắc của Nguyễn Huệ?

Bài viết này dựa trên cuốn Phả họ Nguyễn và bộ Thu tập do ông Nguyễn Vân Tằng ( cháu Thái tử thiếu bảo Nguyễn Vân Ý) phiên âm từ bản tiếng Nôm -TS Lã Duy Lan chấp bút. Hiện ông tộc trưởng dòng đích Nguyên Vân Liên còn lưu giữ.( Ảnh 3,4)

Như ta đã biết chính Nguyễn Thiếp đã khuyên Quang Trung cất quân ra bắc diệt Trịnh, phò Lê.

Nhưng khi nghe tin Lê Chiêu Thống bán nước, cầu vinh, Nguyễn Thiếp đã sẵn sàng giúp Nguyễn Huệ đánh giặc Thanh xâm lược.

Vua Quang Trung đã phong cho Nguyễn Thiếp làm Phó nguyên súy-tước Quảng Oai hầu để điều binh khiển tướng đánh đuổi quân Thanh. Nguyễn Thiếp đã huy động hết mọi sức lực, tài lực, mưu lược để đánh giặc Thanh xâm lược. Ba anh em Nguyễn Thiếp và 4 con trai của ông đều là Đại đô đốc trong quân đội Tây Sơn. Họ đã giúp Quang Trung Nguyễn Huệ tập hợp lực lượng, thu phục lòng người, luyện rèn quân sỹ, bài binh bố trận làm nên trận Đống Đa - Ngọc Hồi lịch sử.

Các giả thiết về cuộc hành quân thần tốc của Quang Trung ra bắc, xưa

nay các nhà nghiên cứu lịch sử đều cho rằng Nguyễn Huệ di chuyển hàng chục vạn quân từ Phú Xuân ra bắc bằng cách cho 3 người dùng võng ( hay cáng, thuyền nan) thay nhau 2 người khiêng 1 người.

Cách lý giải này thiếu tính thuyết phục, không thể thực hiện được. Nếu đi theo đường lai kinh phải bình quân cuốc bộ 48km/h. Quân lính còn phải mang theo vũ khí quân trang, lương thảo,.... Đi theo đường thượng đạo lại càng khó khăn và dài hơn. Đi đường thủy thì thuyền đâu chở cho

hết? Chưa nói đến yêu cầu bí mật bất ngờ của chiến dịch này đề ra là

không thể đảm bảo.

Vậy phải chăng, chẳng có cuộc hành quân nào diễn ra ?

Sau khi nghe Nguyễn Thiếp trình bày kế hoạch luyện quân, tác chiến,

dựa vào lực lượng, hậu cần tại chổ, Nguyễn Huệ tin tưởng, trao chức Phó súy, tước Quảng Oai hầu cho Nguyễn Thiếp và cấp một số tiền, vàng bạc để ông thực hiện kế hoạch. Chỉ trong 3 tháng mùa đông Kỉ Dậu 1789, Nguyễn Thiếp bằng uy tín, tài năng của mình đã xây dựng được một đội quân trên 20 vạn người. Quân

lính của ông giả làm thợ rừng, thợ xây, ngày vào rừng tập luyện, đêm ra bìa rừng ngủ. Xe pháo, vũ khí, cầu đường, lương thực được chuẩn bị

chu đáo chờ lệnh tiến công.

Khi Tôn Sỹ Nghị theo Lê Chiêu Thống tiến vào Thăng Long thì mọi kế

hoạch của Nguyễn Thiếp đã đâu vào đó để "đón tiếp và tống tiễn" lũ giặc trời ra khỏi đất nước.

Một đội quân giả làm các quan lại, hào trưởng địa phương vào yết kiến,

dâng rượu thịt, gạo nếp cho giặc. Hai chàng trai trẻ giỏi võ là Đặng Tiến Đông, Ngô Siêu được Tôn Sỹ Nghị tin tưởng, giữ lại hầu hạ.

Hai người em, bốn con trai, các cháu của ông và các tướng Bắc Hà lại

là tướng của vua Lê, phần lớn được vua Lê phong "đại tướng".

Họ bố trí đóng trại xen kẽ với quân Thanh. Các hào trưởng, quan chức địa phương xin Tôn Sỹ Nghị mở cửa thành cho dân chúng đi lại, chúc tết mừng xuân, mở hội ăn mừng quân tướng thiên

triều. Tôn Sỹ Nghị đã " thay mặt thiên triều chuẩn hứa cho trăm họ tự

do đi lại, mở hội mừng xuân" ( Thu tập)

Nguyễn Thiếp cho các làng nhận tiền gạo, chia cho các nhà nấu bánh

chưng, mua thịt đùm giò, nấu thịt đông đón chào năm mới. ( Thực ra là

chuẩn bị lương thực tại chổ chờ khi quân ta tiến vào.)

Bộ phận quân của Ngô Văn Sở ở Tam Điệp, cộng số quân mới tuyển ở Nghệ An cộng lại không dưới 10 vạn người, phối hợp kéo quân ra Thăng Long.

Một bộ phận quân tinh nhuệ dưới sự chỉ huy của 2 em trai Nguyễn Thiếp

là Nguyễn Chuyên và Nguyễn Khải đã ém sẵn trong thành Thăng Long, chờ lệnh tấn công.

Quân của Nguyễn Thiếp đã ở Thăng Long từ đêm 30 tết Kỉ Dậu. Đêm mồng 1 và 2 quân Tây Sơn do đô đốc Bảo cũng đã hội quân ở Thắng Lãm. Tối mồng ba Quang Trung ra lệnh đánh Ngọc Hồi.

Tôn Sỹ Nghị và quân Thanh vui ca hát, rượu chè thâu đêm, suốt sáng,

không có chút nghi ngờ gì cả.

Khi có lệnh tiến công, tướng ta như trên trời sa xuống, quân ta như từ dưới đất chui lên. Giặc chạy tán loạn, nhiều tên khi chết vẫn chưa tỉnh rượu. Theo Hoàng Lê nhất thống chí còn chép: "Nghị sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc giáp, dẫn bọn lính kỵ mã của mình chuồn trước qua cầu phao, rồi nhằm hướng Bắc mà chạy. Quân sĩ các doanh nghe tin, đều hoảng hồn, tan tác bỏ chạy, tranh nhau qua cầu sang sông, xô đẩy nhau rơi xuống mà chết rất nhiều. Lát sau cầu lại bị đứt, quân lính đều rơi xuống nước, đến nỗi nước sông Nhĩ Hà vì thế mà tắc nghẽn không chảy được nữa".

Như vậy chuẩn bị 3 tháng, chỉ 1 ngày giao tranh, hai chín vạn quân Thanh phút chốc đã tan tác. Thây chất thành gò, tướng giặc Sầm Nghi Đống phải treo cổ, Tôn Sỹ Nghị phải tìm đường lẻn trốn. Về gặp vua Càn Long hắn còn biện minh cho việc bỏ chạy thoát thân của mình rằng: "Nếu như thần chẳng may trúng phải hòn tên, mũi đạn e rằng nhục đến quốc thể nên phải cùng bọn phó tướng dẫn hơn ba trăm quân phá vòng vây mà chạy". ( Theo Sách Quân cơ xứ - nhà Thanh)

Nhân kỉ niệm 231 năm chiến thắng Ngọc Hồi- Đống Đa, tôi có vài dòng

để mọi người biết được công lao to lớn của Phó nguyên súy- Quảng Oai hầu -Nguyễn Thiếp và tướng sĩ cùng nhân dân Bắc Hà.

Về chiến thắng này, trong bộ Thu tập, có ý kiến ghi nhận, đánh giá của nhiều tướng lĩnh từng tham gia trận đánh Ngọc Hồi- Đống Đa.

Chính Nguyễn Thiếp cũng có bài thơ ghi lại:

BÌNH THANH TỰ SỰ.

( Tạm dịch)

Luyện quân đánh giặc một mùa đông.

Giúp vua dẹp loạn xuất tiên phong.

Bình Thanh, ngàn vạn chôn thây lại.

Cha con năm đạo quyét sạch đồn.

Quân đi tưởng tự trên trời xuống.

Lũ giặc nhìn nhau sợ mất hồn.

Hãy nhớ từ nay chừa bạo ngược.

Xưa nay cướp nước mấy ai còn?

Quảng Oai Hầu, La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp.

( Tộc trưởng Nguyễn Vân Liên gửi cho Quốc Thường)

PS

-Các cuốn: Bách Việt triệu tổ cổ lục, Cổ Lôi ngọc phả truyền thư, Thu

tập, Phả họ Nguyễn... ở Đại Lôi, Phú Lương, Thanh Oai, Hà Tây (cũ ), các câu đối, chữ trên bia đá, chuông đồng, miếu mộ, di tích... là các minh chứng rõ ràng, khoa học, đã khẳng định công lao đánh giặc cứu nước của anh em, cha con, dòng họ LSPT Nguyễn Thiếp là vô cùng to lớn. Đồng thời giải mã về cái gọi là cuộc hành quân thần tốc của Quang Trung ra bắc.

Do quy định của dòng họ là không được tiết lộ thông tin ra ngoài, nên

hiện nay chúng ta hiểu biết về LSPT còn rất ít, thậm chí có chổ sai lệch.

Qua tìm hiểu, đi điền dã cùng các nhà khoa học, được phép vị tộc trưởng dòng đích Nguyễn Vân Liên cho phép, xin trao đổi vài việc nhân kỉ niệm 231 năm chiến thắng Ngọc Hồi- Đống Đa 1789 -2020 cùng bạn bè.