Sau khi đọc bài thơ Đất nước những tháng năm thật buồn* của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, tôi thêm trĩu buồn với thế sự và cảm thông sâu sắc với tâm sự của ông. Người đã từng thốt lên hào sảng trong trường ca Mặt đường khát vọng: Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình/ Phải biết gắn bó san sẻ/ Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở/ Làm nên Đất Nước muôn đời... cũng là người mà giờ đây phải khóc lặng lẽ trong đêm: Bao giờ giọt nước mắt chảy xuống má/ Không phải gạt vội vì xấu hổ/ Ngước mắt, tin yêu mọi người/ Ai sẽ nắm vận mệnh chúng ta/ Trong không gian đầy sợ hãi?... Qua tiếng thơ - tiếng lòng ông, ta hiểu: trong trái tim người thi sĩ Cách mạng đó chắc chắn đang diễn ra một cuộc "diễu hành" thực đau đớn, có sự trải nghiệm đắng ngắt xót xa qua một chặng đường dài từ "Mặt đường khát vọng" tới "Mặt đường thất vọng"... Khi ông viết: Bây giờ lá cờ trên Cột cờ Đại Nội/ Có còn bay trong đêm/ Sớm mai còn giữ được màu đỏ? ta còn có thể hiểu sự lo lắng chung của đại đa số người Việt trước nguy cơ ngọn cờ ấy không chỉ không giữ được màu đỏ máu mà biết đâu còn biến thành một lá cờ xa lạ nào đó sẽ ngạo nghễ bay... Tôi tin rằng, nỗi xót xa trăn trở của ông cũng là của rất nhiều người- nhất là khi nền luân lý đạo đức xã hội chúng ta đã suy đồi tới tận đáy, trong lúc bọn bành trướng Đại Hán cứ mỗi ngày lại thêm một hành động láo xược và trắng trợn hơn ở Biển Đông, chủ quyền và an ninh Tổ quốc bị đe dọa!... Những ngày thật buồn này, tôi đã tìm đọc lại trường ca "Mặt đường khát vọng" của ông- những vần thơ đã làm rung động tâm tư biết bao lớp sinh viên chúng tôi dạo ấy, và trong số đó không ít người đã hòa xương máu trên những "Đồi thịt băm"** . Giờ đây đọc lại, riêng tôi vẫn thấy rưng rưng. Cảm ơn nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm! Tôi cả gan xin phép nhà thơ cho mượn cảm hứng sâu sắc và câu chữ tài hoa của ông để nói hộ nỗi niềm đau đớn cùng thất vọng của không ít người đã trót mang nặng tình yêu Đất Nước hôm nay, qua mấy dòng vụng về họa lại "Mặt đường khát vọng" nổi tiếng một thời.
Bài họa:
Mặt đường thất vọng
Máu thì đỏ mà tâm hồn đen kịt
Có chèo lái nổi tương lai Đất Nước không ?
( Dựa theo chương Tuổi trẻ không yên )
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong cái ngày xa xưa "cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan" mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ mẹ chẳng muốn ăn vì nghẹn ngào uất ức
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết chế riễu bọn vua quan bạo tàn và đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái đói cái nghèo thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương giành giật với thù trong giặc ngoài
Đất Nước có từ ngày đó.
Đất là nơi anh phải è cổ học thêm
Nước là nơi em xếp xô thùng hứng nước từng giọt
Đất Nước là nơi ta luôn phải canh chừng bọn bất lương, nhất là bọn côn đồ khoác cái vỏ "bảo vệ chế độ"
Đất Nước là nơi các em gái bị mắc bẫy các công ty lừa đêm đêm phải khóc thầm
Đất Nước là nơi con chim phượng hoàng buộc phải bay đi tìm phương trời khác
Đất Nước là nơi con cá ngư ông bị xua đuổi khỏi biển khơi và ngư dân bị "tàu lạ" bắt nạt ngay trong lãnh hải của mình
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước là nơi dân mình tơi tả
Đất là nơi Chủ nghĩa Xa Hoa về
Nước là nơi các nhóm lợi ích quyền lực thao túng đến đục ngầu
Những tín điều và những gương mặt xa lạ
Tạo ra xiềng xích mới cho đồng bào
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu ai và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần nợ khổng lồ của bọn tham quan để lại
Dặn dò con cháu chuyện nhục nhã bây giờ
Hàng năm ăn đâu làm đâu
Cũng cần phải biết cúi đầu xấu hổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần nỗi đau Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng ta khóc òa nức nở
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất Nước tím bầm, xa xót
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang Đất Nước này đi xa
Đến những tháng ngày no đủ
Và được sống cho ra người
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết phẫn nộ và khinh bỉ
Phải biết xả thân tiêu diệt lũ dòi bọ
Làm nên Đất Nước Tự Do.
(Dựa theo chương "Đất Nước")
Nguyên văn tác phẩm "Mặt đường khát vọng"
(Trích )
Máu thì đỏ mà phấn thầy thì trắng
Có vẽ nổi tâm hồn con không?
(Trích chương Tuổi trẻ không yên )
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa..." mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó...
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc"
Nước là nơi "con cá ngư ông mong ước biển khơi"
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước là nơi dân mình đòan tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Hàng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang đất nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời...
(Trích chương "Đất Nước" của trường ca "Mặt đường khát vọng" trong "Tập thơ Nguyễn Khoa Điềm"- Nxb Thuận Hóa, 1990)
________________
* Xin mời đọc :
- http://nguyentrongtao.info/2016/01/24/dat-nuoc-nhung-thang-nam-that-buon/
- http://nguyennguyenbay.blogspot.com/2015/01/chia-se-cung-toi-van-ngan-chem-gio-muon_68.html#more
** Tên một bộ phim phản chiến của đạo diễn người Mỹ Olive Stone
Đạo diễn, nhà báo Mai An N-A-T