Ngôi nhà số 17 ở một phố nhỏ Trần Quốc Toản Hà Nội vốn là một biệt thự cổ của một họa sĩ được hội liên hệp văn học nghệ thuật ( nay là Ủy ban toàn quốc các hội văn học nghệ thuật ) mua cho báo Văn Nghệ từ năm 1966 . Ngôi nhà đã nhiều lần thay chủ ( Tông biên tập ) nhưng chưa lần nào sôi động như lần này .
Suốt trong ba ngày 19 , 21 , và chiều 22 tháng 11 năm 1988 một cuộc sinh hoạt chính trị của đảng viên và biên tập viên diễn ra sôi nổi và gay cấn có sự tham dự của đại diên các cơ quan quản lý : Từ Sơn , Ban văn hóa văn nghệ T. Ư , Tuyết Mai , vụ báo chí Ban văn hóa văn Nghệ , Vũ Tú Nam đảng ủy Hội Nhà văn , Nguyễn Văn Hạnh phó ban văn hóa văn Nghệ , Chính Hữu phó tổng thư kí hội .
Sau phát biểu của nhà văn Vũ Tú Nam nhỏ nhẹ mà ý tứ : “ Bình tĩnh nhìn nhận rút kinh nghiệm , tôi cho rằng báo ta không có ý đồ xấu gì , nhưng lại có tác động chưa hay . Phải xem lại cái gì không chủ ý lại thành , ưu điểm phải khẳng định , không thể thoát ly bối cảnh xã hội lúc này . Về phía Đảng bộ ta cố gắng gạt đi những cái hạn chế , không nên đặt vấn đề ăn thua , mà xem cái chưa được để sửa , nên làm đúng nguyên tắc , cố gắng từ nay đến đại hội để vui vẻ ổn định . “ là đến những phát biểu gay gắt .
Nha báo Ngô Vinh Viễn : nếu chờ tốt đẹp đến đại hội là không có đâu , vấn đề làm thế nào đạt đến kết quả đổi mới , có bất công là có đấu tranh , còn lâu mới vui vẻ , lâu lắm . Báo cáo của anh Ngọc nằm trong hoàn cảnh đổi mới . Tháng sáu anh Hai Tân ( lúc đó là trưởng ban văn hóa văn nghệ T.Ư ) có khen , chỉ nhắc vài điểm . sau 2 tháng in cái PHẨM TIẾT , ta sơ xuất yếu về biên tập . Gay gắt lên từ sau cái đó . Ban chấp hành thiếu bình tĩnh , đưa ra kết luận quá đáng , không đến mức nghiêm trọng đâu , chả có tác động gì xã hội cả , khó chịu về thẩm mỹ thì có .”
Nhà văn Hoàng Minh Tường : Bài đồng chí Trần Độ rất khách quan , công tâm , báo Nhân Dân không đăng . Bài đó làm cho dư luận lắng xuống phần nào . Làm quan Văn Nghệ như thế xứng đáng , bài đó nói rõ công và tội rõ ràng . Ban chấp hành quá vội vã .
Nhà thơ Võ Thanh An : nếu dự kiến thay tổng biên tập thì ban thư kí nên báo cho báo Văn Nghệ biết , nên đăng công khai , báo nên kiểm điểm công khai .
Nhà thơ Trần Ninh Hồ :Nếu xử lý báo Văn Nghệ thì nên đặt báo Văn Nghệ trong bối cảnh xã hội chính trị , đó là cuộc đổi mới bắt đầu một năm nay . Chưa có bài nào về học thuật .
Nhà phê bình nghệ thuật Triều Dương : Anh Nguyên Ngọc thông minh , có năng lực làm báo . Nhưng anh chỉ chăm chăm nhìn vào một mục đích . chúng tôi rất buồn . nếu tờ báo sai thì uốn nắn , không nên thay tổng biên tập .
Nhà văn Ngọc Trai : trong hội nghị ban chấp hành có vấn đề thiếu chính trị tức là vấn đề đối với việt kiều ( ý anh Nông Quốc Chấn , Cù Huy Cận )
Nhà thơ Nguyễn Duy ngất ngưởng và trịch thượng : báo ta có khuyết điểm có sai không , có . Nhưng có gây hậu quả nghiêm trọng nào không ? Không . Truyện PHẨM TIẾT đúng là biên tập không kỹ , nhưng tranh con cóc , ai bảo sai . Là thằng nào nói ra cái điêu đó .
Cảm thâý không ổn lắm nhà thơ dịu giọng : Có đại diện của Ban văn hóa văn nghệ và đảng ủy tôi đề nghị , vừa rồi cả ngày bảo vệ , cả ngày nói có quá đi ,bây giờ phải bình tâm nghĩ lại việc có thay hay không , không thuộc phía này hay phía kia mà nhiều cấp có thẩm quyền . đề nghị các đồng chí tham mưu cho đúng , đừng đẩy tới sự sai lầm nghiêm trọng nữa .
Còn nhiều ý kiến nữa nhưng xem ra cũng đại ý như vậy . chưa kể những ý kiến lấp lửng và cơ hội .
Và cuối cùng Tổng thư kí Nguyễn Đình Thi : Ban thư kí đánh giá báo Văn nghệ có ưu điểm có khuyết điểm , điểm nổi bật là những bài chống tiêu cực , có chỗ đúng có chỗ chưa đúng . nhưng thôi đó là nghề nghiệp . Đối với từng bài thì có thể hoặc toàn tốt hoặc toàn xấu , không thể vừa nói tốt vừa nói xấu trong một bài . Nhưng đối với tờ báo , trong một thời gian dài nếu chỉ có toàn cái xấu thì không đúng đâu . Không có nhân tố mới là không đúng . Có khuyết điểm , có lệch lạc và phần nào có lệch lạc nghiêm trọng . Nhận xét mới nhất có chỗ lệch có chỗ lạc , có lúc thiếu cân nhắc hiệu quả khách quan trong hoàn cảnh xã hội nhất định . Nhắc lại trường hợp NGUYỄN TRÃI Ở ĐÔNG QUAN sau khi đồng chí Trường Chinh phân tích tôi đồng ý dừng lại . Nhắc lại tranh con cóc : nói bạn đọc hoan nghênh báo , cần cân nhắc vì có nhiều loại bạn đọc , nhiều cách hoan nghênh . Báo có thể đăng các ý kiến phủ nhận cả một nền văn học cũng không sao , nhưng không có ý kiến nói lại thì người ta dễ hiểu là một luồng , một chiều . Nên tranh luận nhưng phải có văn hóa và là tranh luận có tính chất học thuật không đả kích cá nhân . Có một số tên tuổi xuất hiện nhiều quá trên báo , dễ bị coi là người hùng , là khuynh hướng của báo . Quan hệ giữa ban thư kí với báo Văn nghệ cũng có điều đáng tiếc . Bài báo 30 năm Hội Nhà văn các anh không đăng là thiếu sót mà cũng không trả lời gì cả . Bài anh Sáng đăng chúng tôi không biết , nhưng đáng ra đã đăng là phải đăng cả , không cắt bỏ . Phải công bằng với tờ báo và công bằng với ông Tổng biên tập nhưng không nên đồng hóa ông Tổng biên tập với tờ báo . Không phải chỉ có tổng biên tập làm báo mà còn nhiều người làm báo . Tôi cũng thấy là khó tìm một người khác có thể thay anh Nguyên Ngọc . chỉ khác với anh chị em một điểm , còn có tập thể , không ai được phép cho mình hơn tập thể cả . Các tổ các ban cũng phải xem lại , không thể đổ lên đầu Nguyên Ngọc . Lớp chúng tôi từ cụ Hoan cụ Tuân đã mất không đến nỗi làm cho lớp trẻ xấu hổ đâu , như thế là mị dân , không tốt .
Không có ý kiến nói lại ngoài một số đại diện nói thêm .
Vài ngày sau tại 4 Lý Nam Đế trụ sở của Tạp chí Văn nghệ quân đội , người ta thấy tổng thư kí Nguyễn Đình Thi ló mặt vào căn phòng của phó tổng biên tập Hữu Thỉnh nằm ở cuối hành lang và noi : Thinh ơi chúng mình điều cậu về Văn nghệ rồi đấy “ và ông quay ra luôn hình như có người đợi ông .
Lại vài ngày sau người ta thấy hàng ngày hai buổi nhà thơ Hữu Thỉnh trên chiếc xe đạp màu đỏ cần cù lui tới báo Văn nghệ và lẳng lặng ngồi vào góc phòng với tư cách đặc phái viên của Ban thư kí .
Hữu Nhuận xin nghỉ về quê và tuyên bố : Không dây .
Có người ngó vào nói bâng quơ : Đất không vua
Có đôi vợ chồng ra vào không thèm chào .
Thiếu Mai đỏng đảnh lườm nguýt .
Ngô Ngọc Bội nở nụ cười khó hiểu
Châm dứt vai trò Nguyên Ngọc từ đây .
Thật là : Tưởng tài tưởng giỏi tưởng hay
Cờ vừa mới phất cuộn ngay tức thì .
Sự thể ra sao xin đoc hồi sau sẽ rõ .