Tôi đi thực tế sáng tác suốt cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc từ năm 1978, nổ súng năm 1979 và rải rác kéo dài đến năm 1984

Một chiều, cuối tháng 4. 1979, rất tình cờ, tôi được đọc trên báo Nhân Dân về một nữ công nhân lâm trường đã đưa giặc vào bãi mìn. Tôi rất xúc động viết luôn bài thơ dài này. Tác phẩm đã đăng báo và sau đó được in ở tập thơ Thành phố bên này sông (1982). Tôi rất biết ơn báo Nhân Dân đã cho tôi tư liệu và nguồn xúc cảm để tôi hoàn thành tác phẩm này và tôi lưu lại đây như một kỷ niệm về một quãng đời làm thơ của mình, ở một thời điểm có một không hai của lịch sử đất nước trong thế kỉ XX.

T.N.M.

Tôi muốn gì ư?

Tôi muốn sống

Tôi muốn làm mẹ…

Cái giản dị tột cùng sao giờ khao khát thế

Nhưng tôi không có cách nào

99 BƯỚC

Thực ra thì tôi có cách đấy

Nếu tôi muốn cứu con tôi

Đứa con đang bắt đầu thành người

Nằm co trong bụng tôi như một con tôm

Búng vào sườn tôi như một con tôm

97 BƯỚC

Tôi sinh ra ở một làng quê

Có lũy tre xanh như bao làng quê khác

Tôi lớn lên đi học

Dở dang chưa qua được lớp 10

Một thế hệ đã vào đời như vậy đấy

Có thể nói cái gì cũng dở dang

Chỉ tuổi thanh xuân là nguyên vẹn

Hiến dâng cho Tổ Quốc

Tôi đã góp một bàn tay nhỏ

Mở con đường lớn Hồ Chí Minh

Ngang dọc Trường Sơn những năm

Gian khổ và hùng tráng

Tôi về lâm trường

Giữa lúc người Hoa chảy đi như một dòng lũ xối

Không sức nào cản được

91 BƯỚC

Tôi đếm từng bước chân

Không, tôi chỉ đoán chừng như vậy

Cái khoảng cách cuối cùng này

Xuyên qua đời tôi như một cây xương rồng gai

Cơ thể tôi cảm biết sâu sắc

Tất cả sự chà xát của nó

Cái khoảng cách cuối cùng này

Xuyên qua đời tôi

như một tia chớp giật

Tôi nhận ra mình hoàn toàn trong sạch

Tinh khôi như vừa sinh ra...

Tôi đã chọn cho mình một cách sống

Thì tôi cũng chọn cho mình một cách chết

Chọn cách chết nghĩa là chọn cách sống

Và tôi ngẩng cao đầu

Thanh thản

đi...

86 BƯỚC

Tôi đã tập, đã tập, đã tập

Không phải tập đi, mà tập nhìn

Để hiểu được những biến đổi rất nhanh

Của thời đại

Để tôi không chóng mặt

Khi nhìn vào ngôi sao đỏ lấp lánh

Hiện lên trên mũ kẻ thù

Đã nhiều năm đứng sát sau lưng chúng ta…

Ngôi sao đỏ tôi hằng tin yêu

Suốt những tháng năm tôi thơ ấu

Tuổi thơ ấu của tôi đã bị phản bội

Niềm tin yêu của tôi đã bị phản bội

Không nỗi đau nào giống nỗi đau nào

78 BƯỚC

Nhưng nỗi đau này của tôi

Cả dân tộc tôi đang phải chịu đựng

Không, dân tộc tôi không phải chỉ có chịu đựng

Dù chúng tôi đã tự kìm chế

Và nhận về mình một phần hy sinh

Chúng tôi đã khép lại một cuộc chiến tranh

Không muốn lại mở ra

Cuộc chiến tranh khác nữa

Chúng tôi muốn đất mọc lên cây lúa

Mặt sông mọc lên cây buồm

Còn tôi ư? Tôi muốn sinh con

Được bế bồng như bao người mẹ

Được bình thường như bao người mẹ

Được dịu ngọt và độ lượng như bao người mẹ

Chính vì thế, chúng tôi đã tự kìm chế

Dù...

69 BƯỚC

Tôi đếm từng bước chân

Không, tôi chỉ đoán chừng như vậy

Và như thế, khoảng cách giữa tôi với cái chết

Cứ gần lại đến khủng khiếp

Đây là cuộc chiến tranh một mất, một còn

Một mình tôi, tôi cũng phải là một dân tộc

Một mình tôi, tôi cũng phải chịu trách nhiệm

Trước lịch sử

Một mình tôi, tôi cũng phải chiến thắng

Tôi muốn kêu to lên một tiếng

Tổ Quốc!

Nhưng kêu lên để mà làm gì

Giữa cánh rừng đổ ngổn ngang

Vì đạn đại bác địch

Giữa những xác chết

Xác đồng đội tôi và rất nhiều xác giặc

Có thể nói là chùm lợp lên nhau

Dấu vết của một trận đánh giáp lá cà

Một trận đánh mà ngoài con dao găm

Cái dây lưng hay hòn đá

Ngoài nắm tay hay những cái răng

Tất cả vũ khí khác đều vô ích

Tôi đã đánh một trận như thế

Với thứ vũ khí cuối cùng trong tay

Báng một khẩu súng trường đã gẫy

Tôi cầm đập bừa vào mặt giặc

Chúng đông vô kể

Nhưng sức lực thì có hạn thôi

Chúng hoảng sợ chạy xa tôi

Tôi bị bắt không phải vì chúng mạnh

Mà vì con tôi đã lên tiếng

Nó đạp vào sườn tôi một cái

Mạnh đến nỗi làm tôi chao đi

Tôi rủn cả ruột gan

Tối sẩm cả mặt mày...

Hỡi những ai, những ai, những ai

Sẽ đọc niềm tâm sự này của tôi

Hãy hiểu cho tôi cái lúc đó nhé

Cái lúc tôi rủn cả ruột gan

Tối sẩm cả mặt mày

Cái lúc tôi gần như buông tay

Cái lúc ấy - một khoảng khắc thôi

Nhưng bây giờ đã là tất cả

Tôi tự trách mình tại sao lại như vậy

Nhưng tôi không thể giải thích được…

CÓ LẼ CHỈ CÒN 52 - 51 BƯỚC CHÂN

- Nhưng tôi không thể giải thích được

Thực tình là lúc ấy, một khoảng khắc thôi

Tôi không nghĩ được cái gì khác

Ngoài một niềm mong manh

Như cánh bướm này

- Con tôi

Con tôi đấy!

Cái giọt máu nhỏ nhoi

Cái bóng dáng cuối cùng của tôi

Sự ký thác của tôi trên mặt đất

Nó đang đòi sự sống

Tôi là người duy nhất ở trên đời này

Được biết nó và được chịu trách nhiệm về nó

Thoáng nghĩ ấy làm tôi bàng hoàng

Và thế là, rất nhanh

Tôi bị bắt

Và bây giờ, chúng bắt tôi dẫn chúng

Chúng ngu đến nỗi, tưởng rằng

Vì một đứa con, dù đó có thể là tất cả

Đối với tôi

Tôi có thể làm theo ý chúng

Chúng thúc tôi đi

37 BƯỚC

Còn bây giờ, tôi thúc chúng đi

Bởi tôi biết, tôi phải đi đường nào

Để tìm về với Tổ Quốc

Nhưng thoạt đầu, tôi chưa nghĩ được như vậy

Và tôi dẫn chúng đi loanh quanh

31 BƯỚC

Ngày đã mở đầu như thế nào

Không phải với mặt trời lên và tiếng chim hót

Ngày đã mở đầu

Bằng hàng loạt đại bác

Vào lức hơn 12 giờ đêm

Vào lúc bạn tôi đang ngủ say

Còn tôi thì thức gác

Tôi chưa bao giờ

Nghe thấy tiếng đại bác

Dính liền nhau thành một mảng

Rền ở trên trời

Rền ở dưới đất

Tôi cũng chưa bao giờ trông thấy

Kẻ thù đội mũ, mặc áo như ta

Chạy sau lá cờ ta

Bắn vào ta bằng khẩu súng ta cầm...

24 BƯỚC

Tôi nghe vang tiếng những bước chân

Cuối cùng

Của tôi

Trong rừng cây

Tôi thấy chợt hiện lên

Dáng mẹ hao gầy

Còng lưng xách nước

Cái cầu ao

Gióng tre ngà thân thuộc

Mẹ ơi!

Sẽ có nhiều người nuôi dưỡng mẹ thay con

Nhưng con của mẹ thì không ai thay được

Cho dù thế, con cũng không muốn mình

Có số phận khác với các bạn con

Những người suốt tuổi thanh xuân

Đã đứng cùng con

bên vách chiến hào

Đất bóng nhẫy lên vì những vết xẻng

Tay hứng giọt nước trong

Chảy từ một rễ cây

14 BƯỚC

Bằng con đường này

Tôi lại gặp người yêu

Anh đứng chờ tôi

Một mình trong bóng tối...

Anh yêu ơi, tôi nói

Hãy tha thứ cho em

Những gì em vụng dại...

12 BƯỚC

CÓ LẼ CHỈ CÒN 10 BƯỚC -

9 BƯỚC NỮA THÔI

Tôi đã đặt chân lên con đường mòn nhỏ

Chạy qua bãi cỏ hoang

Sau bãi cỏ hoang là dãy đồi nhấp nhô răng cưa

Các cỡ súng của ta

Đã phục sẵn ở đó

Hai bên đường, nấp trong cỏ

Là những quả mìn và những mũi chông sắt

Chính tôi đã cùng đồng đội

Gài mìn và cắm chông...

Ơi bãi cỏ thân yêu, bãi cỏ hiền lành

Đã cất giấu bài ca

Hãi hùng và dang dở của tôi

Sẽ cất lên bài ca

Bi tráng và chiến thắng của tôi...

Quân giặc đã lọt vào trận địa rồi

Đây là việc cuối chót

Tôi có thể làm được

Vì sự sống còn của Tổ Quốc

Con ơi!

Đứa con đang thành người

và quá bé bỏng của mẹ

Sự ký thác của mẹ

Cái bóng dáng cuối cùng của mẹ

Hãy yên, hãy yên nào

Đừng có thức tỉnh vào lúc này

Đừng có đạp bụng mẹ vào lúc này

(Nếu vậy, mẹ sẽ không có đủ can đảm)

Đừng có... đừng có...

Chỉ cần một phút nín thở

Mẹ sẽ chạy ào vào bãi cỏ

Và thế là những kẻ giết con

Sẽ tan xác trong những tiếng nổ dây chuyền

Của mìn và những loạt đạn

trên đồi

xả xuống

Nào, hãy yên, hãy yên

Mẹ ru con một lời cuối cùng

Một lời ru không có âm tiếng

À ơi... ả à ơi...

Hãy ngủ ngoan, con

Cái ngủ mày ngủ cho ngoan...

Cho...

Cho lòng mẹ thêm thanh thản

Cho người mẹ thêm nhẹ nhõm

Để mẹ chỉ cần giang hai cánh tay ra

Thế là mẹ con ta

Sẽ bay lên như cánh chim

Sẽ bay lên...

bay lên...

bay lên...

như cánh chim...

Như-cánh-chim...

Viết ở xã Quảng Nghĩa - Biên giới 4 -1979

Đã in trong tập thơ THÀNH PHỐ BÊN NÀY SÔNG, 1982