Trong đời người, tôi đoan chắc rằng, ai cũng có những kỷ niệm khó quên.Và rất có thể, tôi cũng như ai đó hẳn đã có không dưới một lần hành động bất thường vì tâm trạng xúc động bất ngờ, hay đắn đo trong một quyết định có phần day dứt lương tâm. Đúng vậy, đã có chuyện đến với tôi thật ngoài sức tưởng tượng. Dễ đã hơn mười năm...Ngày ấy, không hiểu sao, tôi lại dễ mủi lòng đến vậy và đã nhận đóng vai chú rể để cùng Loan về quê. Hay nói cho đúng hơn Loan mượn tôi một ngày về trình diện với bố mẹ để cốt tránh cái tiếng không chồng mà lại có con. Cái chính là để an ủi ông bố già bị bệnh nặng sắp về cõi. Loan nghĩ chắc đận này bố mình khó qua khỏi, mà cả làng biết Loan đã cưới hơn một năm rồi mà chàng rể vẫn chưa có dịp về quê thăm bố mẹ vợ. Hơn nữa, để dẹp những lời đồn thổi không hay ở làng xóm, lần này Loan muốn đi cùng chồng về thăm bố mẹ.
Ngày ấy, Loan phải giải thích rất chi tiết với mọi người, nào là muốn giản tiện nên chỉ đăng ký thôi, nào là chú rể cũng nghèo mà sống ở trên thành phố cao nguyên nhiều thứ phải lo lắng nên để dành tiền làm việc khác. Quê thì xa nhất là ông bố ốm nặng, mẹ già yếu, anh em thì tản mát ở nơi xa, tổ chức linh đình tốn kém lắm. Tiền đâu mà lo cơ chứ. Xong xuôi mọi việc hai vợ chồng thu xếp về quê trình mặt sau cũng được.
Đọc thư Loan gửi về, ai cũng cho là phải. Đường sá xa xôi, đi lại tốn kém, ngay ông cô bà chú cũng ngại. ừ thế thôi! - Họ tặc lưỡi - Thế lại hay. Cái chính là hai đứa hạnh phúc, chứ còn theo cái lệ làng xưa thì kích rích khó khăn mọi bề.
Nhưng thực tình  năm trước Loan lại bị người chồng sắp cưới bỏ rơi. Trót có thai với nhau đã bốn tháng, bỏ đi cũng khó, mà Loan thì lại thề sống thề chết đòi giữ con lại. Thằng cha Sở Khanh thấy mọi việc trở nên rắc rối, thế là chuồn thẳng đem theo những lời hứa dối trá lừa đảo đã gây tai họa cho Loan.
Hồi đầu năm gặp tôi, Loan còn giấu nỗi bất hạnh của mình, vẫn tươi tỉnh kể chuyện về những dự định trong tương lai của hai vợ chồng. Tôi rất vui, vì Loan là em gái của Bản, một đồng đội của tôi thời kỳ tham gia chiến trường phía Nam. Bản đã bị sức ép của bom nên bị điếc, sau đó trở về quê sinh sống. Nghe Loan nói, vài năm sau Bản còn bị trầm uất, chẳng nói chẳng rằng, nghe chừng bị lẩn thẩn và bị mất trí nhớ. Suốt ngày Bản hùng hục làm mọi việc từ trong nhà ra ngoài đồng chẳng cần ai sai bảo.
Khi anh trai về làng thì cũng là lúc Loan lên thành phố học nghề, rồi trở thành công nhân dệt. Hoàn cảnh gia đình Loan như vậy nên khi biết chuyện tôi càng căm ghét thằng cha Sở Khanh kia. Bỗng nhiên nghĩ tới Bản, tôi thấy aý náy vì chẳng khi nào có dịp về thăm gia đình. Mãi mấy năm gần đây có dịp gặp Loan tôi mới hay mọi chuyện về Bản. Và giờ đây Loan trở thành nạn nhân đã phải nhờ cậy tôi giúp đỡ. Chợt nghĩ nhân dịp này về thăm Bản cũng hay và biết đâu tôi có thể giúp đỡ được điều gì chăng. Trong lòng tôi xáo trộn bao điều về cuộc sống về đời người... Tất nhiên, tôi suy nghĩ đến vài đêm, rồi mới quyết định nhận lời làm cái việc gọi là rửa mặt cho Loan với làng xóm, gia đình. Sau đó Loan sẽ sống thế nào nữa. Tất cả chỉ còn nhờ trời. Loan vừa khóc vừa van xin tôi nhận lời. Cô chỉ còn biết trông cậy và rất tin tôi nên mới nhờ việc này. Cứ ngẫm nghĩ tình cảnh của Loan mà thấy thương. Còn thương hơn nữa là tình cảm của bố mẹ Loan và Bản ở nhà, nên tôi đành nhận lời vì biết đây chỉ là việc cực chẳng đã mà Loan cần phải làm.
Ngay sau hôm tôi đồng ý, Loan viết thư về trước cho gia đình, rồi chúng tôi đi mua quà sắm lễ. Bởi lẽ lần này chàng rể ấy là tôi, mang tên Đắc Sở Khanh kia, sẽ đi gặp gỡ những người ruột thịt ở quê Loan. Phòng trường hợp mọi người sẽ hỏi han về hoàn cảnh gia đình nhà trai, tôi đã phải tìm hiểu sơ lược những chích ngang lý lịch cơ bản nhất của Đắc, nhưng Loan lại không đồng ý và nói rằng tôi cứ nói về gia đình của mình là đơn giản nhất và không muốn nhắc đến tên Đắc khốn nạn kia nữa. Mặc dù trong lòng tôi vẫn còn có những lấn cấn nhưng để làm cho đẹp mặt của Loan và gia đình Bản nên tôi vui vẻ lên đường.
                                                    *
                                                   * *
Dọc đường làng trở về nhà Loan, tôi vui vẻ chào hỏi tất cả mọi người, còn Loan bế thằng cu bên cạnh cùng đon đả cười nói với bất cứ ai gật đầu chào. Nhiều người săn đón nựng đứa bé. Ai cũng vui vẻ hỏi thăm:
- Ôi! Vợ chồng Loan về đấy, hả con?
- Hạnh phúc quá nhỉ.
- Chà! Thằng cu bụ ghê.
- Cháu tên là gì? Ra bà bế tí nào.
- Nhớ sang nhà em chơi, chị Loan nhé…
Mọi người tíu tít chào hỏi làm Loan rất vui. Thỉnh thoảng Loan lại nhìn tôi sung sướng cười. Tôi chợt nghĩ thấy mình thật hạnh phúc như đang sống trở lại những ngày vui sướng nhất trong đời. Đám trẻ con họ hàng láu táu chạy theo tôi nhận kẹo. Chúng cười nói đi theo về đến tận nhà Loan.
Ngay tối hôm đó, cả thôn truyền tin cho nhau nên nhiều người kéo đến uống nước hút thuốc theo lời mời của gia đình từ mấy hôm trước. Tôi cùng Loan đi từng bàn mời bà con cô bác uống nước ăn trầu và hút thuốc. Vui nhất là các bạn gái của Loan thuở ấu thơ đã đến từ sớm để giúp việc. Mấy cô cứ xì xào cấu chí nhau. Họ vừa cười vừa trêu chọc nhau:
- Người yêu cái Thoa còn đẹp trai hơn.
- Không anh Đắc đẹp trai hơn.
- Sao ngày trước thư cái Loan gửi về bảo anh Đắc xấu trai lắm cơ mà?
- Thế còn mày, con chết tiệt ạ, thằng Khuê của mày hẳn đẹp lắm đấy mà còn chê.
- Thấy anh Đắc đẹp trai, con nỡm này ghen với cái Loan đấy mà…
Thế là các cô cứ đấm nhau thùm thụp, rồi cười nói rúc rích ở dưới bếp. Tôi vừa tiếp khách vừa nghe lõm bõm câu được câu chăng, nhưng rất vui. Nhìn mấy cô mang ấm nước từ dưới bếp lên. Mặt cô nào cô ấy đỏ hồng vì lửa. Dưới ánh đèn sáng trưng, nụ cười xinh đẹp của các cô như tranh vẽ vậy. Tôi chủ động cầm tay Loan đi khắp các bàn cảm ơn bà con. Nhưng thật bất ngờ có ai đó lên tiếng:
- Còn anh Bản đâu nhẩy, không thấy anh ra mừng cho em gái à?
- Từ chiều còn thấy nó vừa ở đây mà.
- Chắc lại ra đồng rồi. Tối thế này có khi lại đi bắt ếch không biết chừng.
Tôi đứng lặng người một lúc vì nhớ đến Bản, Loan kéo khẽ tay tôi nhắc nhở chớ có sao nhãng việc cảm ơn mọi người. Cũng may tất cả lục đục đứng dậy vì đã đến giờ bà con gọi nhau về nhà để xem phim. Tôi thấy nhẹ nhõm trong người vì từ lúc về đến giờ mọi chuyện đều suôn sẻ.
Trò chuyện với ông bố, bà mẹ của Loan không khó như tôi tưởng. Ông bố thì nằm liệt trên giường chỉ thỉnh thoảng bắt mọi người bế thằng cu vào cho ông xem mặt. Bà mẹ vui ra mặt, hể hả cười nói với mọi người trong gia tộc. Bà thấy khỏe hẳn ra, đi lại tất tả đây đó. Loan luôn luôn đi bên cạnh để nói đỡ lời cho tôi mỗi khi có ai hỏi chuyện. Lúc bà con ra về hết, tôi mới trấn tĩnh trở lại vì dù sao tôi vẫn phải gắng gỏi bày tỏ niềm vui sướng trong mọi tình huống mặc dù đã xác định đây là một việc làm rất cần thiết cho gia đình Loan.
Nửa đêm. Tôi và Loan thu xếp rất nhanh mọi việc để sáng mai đi sớm. Hai mẹ con Loan vào buồng ngủ với bà mẹ. Còn tôi nằm ghé cùng giường với Bản. Không biết Bản về nhà lúc nào và đã lên giường ngủ. Đã nghe Loan kể về anh trai của mình, nhưng tôi không thể tưởng tượng được Bản lại ở tình trạng tâm thần như vậy. Bản hầu như không có cảm giác gì về sự trở về của Loan với tôi. Lúc đầu gặp mặt, Bản chỉ ngước mắt nhìn Loan và tôi rồi loe miệng cười hề hề và đi thẳng. Suốt ngày, đi đâu không rõ. Khi ghé lưng nằm xuống tôi mới thấy Bản trở mình và nằm lui vào phía trong. Tôi nhẹ nhàng kéo chăn chiên đắp lên người. Phải nói là một ngày căng thẳng, tuy vậy thấy vui, nên tôi tưởng mình sẽ ngủ ngon giấc ngay sau đó. Nhưng không hiểu sao trong lúc đang chập chờn trôi vào giấc ngủ... thì thấy Bản thở dài, rồi nhìn thẳng lên trần nhà. Nghĩ bụng, tôi đánh liều khẽ gọi:
- Bản ơi!
Ngọn đèn dầu trên bàn thờ nhẹ nhàng lay động. Không gian im lặng đến mức làm tôi hồi hộp sau khi gọi tên Bản. Lát sau, tôi trấn tĩnh, lay vai Bản:
- Bản ơi!
Bất ngờ Bản ngoái nhanh lại mở to mắt nhìn tôi. Cả hai không ai bảo ai đều ngồi bật dậy. Bản chăm chú nhìn tôi với ánh mắt thân quen ngày nào ở chiến trường. Cũng trong đêm hôm ấy, khi Bản bị thương ngất đi bên chiến hào, tôi lay gọi mãi tên Bản. Thấy đồng đội vừa chớp chớp mắt, tôi vội hỏi:
- Mày có nhận ra tao không, Bản ơi!
Và lúc này, trong ánh sáng mờ ảo của đêm thanh vắng, tôi thấy trái tim mình rạo rực những kỷ niệm chiến đấu bên hơi thở mạnh mẽ của Bản. Tôi đặt hai tay lên vai Bản hỏi:
- Mày có nhận ra tao không?
Bản chau mày rồi chăm chú nhìn tôi. Hắn nghiêng đầu rồi nói to:
- Dũng hả?
Tôi vội xuỵt bảo hắn nói khẽ thôi. Hắn trố mắt hỏi:
- Mày về đây làm gì? Tưởng mày hy sinh ngày ấy rồi cơ mà.
Tôi đánh mạnh vào cánh tay hắn:
- Chết làm sao được, chính ngày ấy mày chả ôm tao lăn xuống hào để tránh đạn à?
Bản đột ngột tươi tỉnh. Đôi mắt sáng lên như hồi nào. Hắn cũng cười nói:
- Thế mà tao cũng không chết, hay thật đấy. Bọn giặc chó má tưởng giết chúng tao dễ lắm đấy. Nhỉ ờ. ờ…
Tự nhiên đâm phấn khích, hắn vung tay làm khẩu súng giơ cao. Mồm la lên:
- Pằng, Pằng! Pằng!...
Tôi vội lấy tay che miệng hắn lại:
- Khẽ chứ!
- Sao lại khẽ? Mày bênh bọn giặc xâm lược à?
- Không!
Tôi ghé tai Bản nói khẽ:
- Mày biết tao đang làm gì không?
- Làm gì?
Tôi ngó chung quanh thấy vẫn yên tĩnh bèn nói khẽ:
- Làm em rể mày.
- Thế à? Cái Loan không báo cáo tao…
Tôi cười khì khì:
- Rõ khỉ. Thì bây giờ tao báo cáo.
Nhưng chợt hắn nghiêm mặt nhìn tôi:
- Không được! Không được.
- Sao thế?
Hắn quay lại nhìn như xoáy vào mặt tôi:
- Mày có vợ con rồi cơ mà?
Lần này thì tôi phải ôm ghì lấy Bản nói ghé vào tai hắn:
- Mày không hiểu gì à? Loan nó bị lừa…
Bất ngờ Bản đẩy tôi ngã ngửa, rồi hét lên:
- Không để kẻ địch lừa. Đồng chí Dũng hãy can đảm lên theo tôi truy kích kẻ địch. Xung phong.
Tôi hoảng quá ôm lấy đầu. Mồ hôi đầm đìa trên trán. Tôi cố vùng khỏi tay Bản, nhưng không được… Bỗng có tiếng Loan gọi:
- Anh Dũng ơi! Anh Dũng ơi…
                                                   *
                                                  * *
Tôi cố vùng dậy, mồ hôi vã ra như tắm. Tỉnh ra, tôi mới biết mình vừa trải qua một giấc mơ. Tôi vội vàng ngoái lại nhìn thấy Bản vẫn còn nằm co mình im lặng như khúc gỗ. Loan đứng ở gần đó, ghé tai tôi nói khẽ:
- Anh nói mê to quá. Sáng rồi, anh dậy chuẩn bị cùng mẹ con em để ra thành phố chứ. Phải đi sớm mới kịp ô-tô, anh ạ.
Nhưng không hiểu sao, tôi vừa đứng lên thì Bản cũng ngồi phắt ngay dậy. Tôi bất ngờ kéo tay Bản lại. Những ký ức bên chiến hào ngày nào dội về làm lòng tôi xốn xang. Tôi nhìn vào mắt Bản rồi ôm chầm lấy thân hình thân quen ấy. Bản ngước mắt nhìn tôi chằm chằm như muốn nói điều gì đó mà không cất lời được. Đôi môi Bản mím lại và đôi vai run lên. Đột nhiên Bản gỡ tay tôi rồi đi thẳng xuống bếp. Nắng ban mai vừa loé lên, Loan đã sắp sẵn mọi thứ. Tôi cúi đầu chào bố Loan, rồi dắt tay bà mẹ ra ngoài sân. Bà chậm chạp đi theo, dặn dò tôi:
- Thỉnh thoảng hai vợ chồng về thăm gia đình, bố mày cũng chẳng còn sống được bao lâu.
Loan níu lấy mẹ rồi nựng thằng con trai dậy cười với bà:
- Cún con, dậy chào bà đi nào! Chào bà…
Bỗng nhiên tôi thấy như có người đang nhìn tôi. Ngoái lại thấy Bản đang đứng tựa cửa. Tôi chậm chạp bước tới nhìn thẳng vào đôi mắt lờ đờ của Bản như thầm hỏi:
- Mày có nhận ra thằng Dũng này không, hả Bản?
Bản chỉ im lặng nhìn tôi với đôi mắt trầm đục như đang ẩn ức một điều gì. Tôi chợt nhớ đến giấc mơ đêm qua và hơi ấm của Bản đã truyền sang tôi như thuở nào cùng nằm chung trong chiếc vải dù trên cánh rừng Trường Sơn. Tôi bồi hồi chào:
- Chào anh Bản nhé, bọn em đi đây!
Bản giật mình động đậy đứng thẳng người, nhìn tôi như muốn đặt ra muôn ngàn câu nói mà không nói được. Tôi thần người vì thấy từ khoé mắt buồn vời vợi ấy, những giọt nước mắt ứa ra chảy dài xuống gò má. Bản cứ đứng như thế nhìn theo tôi. Loan cũng ôm con đi nhanh ra khỏi cửa, vừa đi, vừa nén tiếng khóc đang nghẹn trong lồng ngực.
Tôi vội bế lấy thằng bé để đỡ cho Loan. Đi mải miết trên đường lên bến ô-tô ở trên huyện, trong lòng tôi thầm mong mỏi mẹ con Loan một ngày mai sẽ gặp được một người đàn ông tốt bụng tìm đến. Mẹ con Loan xứng đáng được như vậy. Hừng đông chói chang. Dọc cánh đồng lúa vàng rộm ngào ngạt hương thơm. Tôi hít một hơi thật dài và bất chợt ngỡ như thấy ánh mắt của Bản hiện ra ở đâu đó làm bước chân tôi chậm lại. Tôi ngoái nhìn về phía làng và cảm thấy như có dấu vết bàn chân của Bản đi theo. ánh mắt ấy ẩn chứa bao điều làm day dứt lòng tôi. Chắc có thể một ngày nào đó, ngôi làng nhỏ bé này sẽ nhắc nhở tôi những điều tự sâu thẳm trong tâm trí về một thân phận người bạn đang cô đơn ở một phương trời xa. Và tôi nghĩ sẽ có ngày mình sẽ quay lại về chốn này. Để làm gì? Chẳng để làm gì cả mà chỉ cần ngồi cùng Bản trên bậu cửa và nhìn về cuối đường làng ngồn ngộn rơm vàng...