Trong Quy hoạch phát triển các tuyến đường giao thông của cả nước, Thủ Tướng Chính Phủ đã chính thức phê duyệt xây dựng đường cao tốc Bắc – Nam phía đông từ Hà Nội tới Cần Thơ. Con đường này dài hơn 1.800 km gồm 16 đoạn tuyến với quy mô 4-8 làn xe, tổng dự toán đầu tư trên 300.000 tỷ đồng, suất đầu tư trung bình như vậy là 166,6 tỷ đồng cho 1km, chưa kể nhiều phát sinh như đền bù, giái tỏa, tiền mất giá, vật tư lên giá…có thể sẽ đội giá lên cao nhiều nữa. Theo tính toán tuyến đường sẽ trở thành hiện thực vào năm 2020 và sẽ chạy song song với tuyến Quốc lộ 1A được cải tạo và mở rộng. Lúc đó, từ Bắc vô Nam sẽ có 3 tuyến đường chạy song song như ba mạch máu chính của cơ thể quốc gia : đường Hồ Chí Minh, đường cao tốc Hà Nội – Cần Thơ và Quốc lộ 1A (đã được cải tạo và mở rộng).
   Nếu kịch bản nói trên được thực hiện nghiêm chỉnh ( còn phụ thuộc vốn và tiến độ thi công thưc tế của các nhà thấu) thì ngay từ bây giờ chúng ta đã có toàn quyền để mơ về một tương lai gần phóng xe hơi từ Bắc vào Nam chỉ mất khoảng 15 giờ, bằng với thời gian chúng tôi từng phóng xe từ thành phố Bonn ( CHLB Đức) về tới Paris ( Pháp). Nói như vậy có nghĩa là chúng ta có quyền mơ tới một ngày đất nước ta có một tuyến đường bộ thênh thang ( có ít nhất 4 làn xe ) chạy dài theo dải đất hình chữ S này để cho phép ta khỏi tủi hổ vì giao thông quá lạc hậu so với các nước trong khu vực.
   Trở lại chuyện về đường cao tốc, người viết bài này đã từng được lướt xe trên nhiều trục đường cao tốc của Anh, Pháp, Đức, Bỉ, Nga, Hà Lan….và cả ở các nước Bắc Mỹ như Hoa Kỳ và Canada…Các tuyến đường cao tốc chuẩn của họ thường có tới 16 làn xe, làn cho phép chạy chậm nhất cũng là 50 MPH ( dặm/giờ) tức vào khoảng 80km/giờ và kế tiếp là các làn cho phép chạy 80MPH; 100MPH và cao nhất là 120 MPH. Còn làn vượt thì nằm sát với con lươn hay tiểu đảo phân ranh hai tuyến đường chạy ngược chiều nhau, cho phép các xe vượt mặt nhau chứ không được phép chạy luôn lâu dài trên đó. Cũng xin nói thêm khi chạy xe trên đường cao tốc, các xe không được phép chạy chậm hơn tốc độ quy định. Chạy sai tốc độ ( nhanh hay chậm hơn) các cảnh sát công lộ sẽ xuất hiện biên phạt ngay hoặc tới bắt giam xe. Trên các tuyến đường cao tốc cũng luôn có những điểm đặt camera bắn tốc độ và có bảng điện tử thông báo đàng hoàng ( không hề có nạn cảnh sát giao thông núp kín, bắn tốc độ như ở ta!).Thêm nữa, đã gọi là đường cao tốc thì bao giờ cũng có các trạm nghỉ, trạm cấp xăng, trạm thu phí, bãi câu lưu xe vi phạm và hành lang an toàn để trống mỗi bên rộng hàng trăm mét ….
   Giá thành của 1km đường cao tốc chuẩn mực của các nước như sau : CHLB Đức : 6,7 triệu Euro (tương đương 160 tỷ đồng VN) Hungary : 8,2 triệu Euro; Bố Đào Nha :7,5 triệu Euro; Áo : 10,2 triệu Euro; Hoa kỳ : 8 triệu US$…. Trong thực tế đường cao tốc chuẩn của bạn thường rộng lớn gấp 4 lần đường cao tốc chuẩn của Việt Nam (16 làn xe so với 4 làn xe của ta).
Lái xe vào đường cao tốc ở Canada và Hoa Kỳ , bạn sẽ phải trả tiền, trung bình khoảng gần US 02cents, tức hơn 350 đồng /km. Nếu bạn mua thẻ thu phí tự động trả trước, thường bạn được giảm trừ 50% giá tiền….
   Để có thể so sánh với nước ta, xin thông báo với các bạn là tuyến cao tốc Sài Gòn – Trung Lương dài 40km, chỉ có 4 làn xe và 2 làn đường khẩn cấp, không hề có trạm xăng, trạm nghỉ chân…song thu phí với giá trên trời : xe con 40.000Đ/lượt; xe tải nặng còn phải trả tới 320.000 đ/lượt, nghĩa là giá 8.000đ/km, tương đương 40 cents US; mắc gấp 20 lần mức phí lưu thông trên đường cao tốc của Hoa Kỳ…Trách gì chỉ mới ngày đầu thu phí, 50% số xe đã rùng rùng bỏ chạy khỏi tuyến đường này và chạy lại trên quốc lộ 1A, khiến tuyến quốc lộ này quá tải, gây ách tắc giao thông trầm trọng….
   Trở lại chuyện lưu thông trên đường cao tốc ở nước ngoài, chính tôi đã chạy xe từ Motréal tới Toronto của Canada. Khoảng cách giữa hai thành phố này trên 800km song chúng tôi chỉ chạy xe hết khoảng 7 giờ. Còn ở Anh, từ London về tới Cardiff cũng chỉ mất hơn 4 giờ xe chạy.
 Về biểu giá, đường cao tốc Chicago (Hoa Kỳ) dài 45km thu phí 80cents US/lượt  và nếu mua thẻ tự động trả trước thì chỉ phải trả 40cents/lượt. Ở bang Florida, tuyến đường cao tốc số 175 dài 85 miles ( tức hơn 140km) thu phí 2.5 US$ /lượt. Nếu trả trước thì được giảm trừ còn 2US$/lượt. Tuyến đường số 1595 dài 264 miles ( 433km) thu phí 18.2 US$/lượt , nếu trả trước chỉ mất 14.4US$/lượt  tức khoảng 280.000VNĐ của ta.
   Xem ra ở nước ta phí đường cao tốc còn là một vấn nạn với người chạy xe và là một gánh nợ nặng nề cho người dân vì suất đầu tư cho tuyến đường cao tốc đã cao gấp 4-5 lần các nước mà chất lượng đường thì quá tồi và mức thu  phí thì …. cắt cổ người dân đang có thu nhập vào loại thấp nhất trên thế giới…
   Như thế, với các quy hoạch về đường giao thông trên bộ vừa được Bộ GTVT công bố chúng ta chỉ còn biết “mơ” một ngày không xa lắm chúng ta sẽ có được những tuyến đường cao tốc “made in Vietnam” với mức phí lưu thông phù hợp với mức thu nhập bình quân  của người Việt mà thôi !
 
Sài Gòn ngày 5/3/2012
      Đinh Kỳ Thanh.