Ngày 11/3 nứơc Nhật gặp đại nạn lớn nhất sau hơn 140 năm khi bị trận động đất trên diện rộng có cường độ lên đến 9 độ ríchte cùng sóng thần cao tới 10 mét. Thiệt hại về người vọt tới con số hàng vài vạn người và về của ước tính đến trên dưới 300 tỉ đô la. Một đất nứơc đang là một trong những cường quốc mạnh về kinh tế của thế giới và ngưòi dân Nhật đang được hưởng một cuộc sống đầy đủ, yên bình, trật tự đột nhiên thiên tai đã khiến năm, sáu thành phố lớn như Iwate, Miyazaki, Fukusima, Ibaraki, Chiba… cùng hàng vài chục đô thị, khu công nghiệp lớn kể cả nhưng nhà máy điện nguyên tử hiện đại bỗng trở thành tan hoang .Vậy mà trong cơn có thể coi là đại hồng thuỷ cục bộ đó người Nhật đã làm cho cả thế giới nghiêng mình kính trọng sự phản ứng và thái độ ứng xử đàng hoàng, bình tĩnh và đầy chất cộng đồng của họ. Ngay trong cơn động đất hàng nghìn người vẫn bình tĩnh, thứ tự rời khỏi những căn nhà đang rung bần bật, sắp đổ. Trong bão tuyết giữa đống đổ nát, ngưòi dân Nhật vẫn xếp hàng nghiêm chỉnh, không chen lấn đùn đẩy nhau để nhận xuất ăn miễn phí, để xếp hàng mua thực phẩm. Trên đống hoàng tàn đổ nát trải rộng suốt năm sáu tỉnh ,vài chục đô thị, bờ biển tịnh không có cảnh lừa đảo, cướp giật, …Từng cá nhân một lo toan cho mình và có điều kiện thì giúp đỡ ngưòi khác. Tôi còn nhớ câu chuyện mà đặc phái viên chi nhánh ở Tokyo của tờ New York time kể lại trận động đất năm 1995 ở Kô Bê ông đã chứng kiến ba ngưòi đàn ông vào lấy trộm mấy hòm thực phẩm ở cửa hàng thực phẩm, nhà báo Mỹ này hỏi lại ông chủ cửa hàng thì đựơc đáp lại một cách chắc chắn “ kẻ  lấy cắp đó không phải  người Nhật mà là người nứơc ngoài”. Còn chính phủ mặc dù nhu cầu người dân tăng vọt khi xếp hàng dài mua tích thực phẩm khô nhưng giá mọi mặt hàng vẫn bình ổn. Đặc biệt ngay trong hoạn nạn nền kinh tế Nhật Bản bị thiệt hại, suy giảm nặng nề nhưng chính phủ Nhật vẫn không tuyên bố rút các các khoản tài trợ cho cộng đồng các nứơc họ đang giúp đỡ (trong đó có Việt nam) – Người Nhật không bội tín với lời hứa của mình. Nhìn về nứơc Nhật trong cơn hoạn nạn giáo sư Joseph Nye  của trường đại học Ha vớt nứơc Mỹ khẳng định chính thiên tai này làm cho “quyền lực mềm “ của nước Nhật lại tăng lên và đựơc bộc lộ rõ. Nứơc có quyền lực này chính là quốc gia có đủ tiêu chuẩn, mục tiêu đựơc các quốc gia khác ngưỡng mộ với một xã hội ổn định, hành xử văn minh đối phó thảm hoạ một cách bình tình, trật tự … Trong sự kính trọng đối với người Nhật các bộ óc thiên tài vĩ đại nhất của nhân loại còn dầy công truy tìm nguyên nhân làm nên một nứơc Nhật vĩ đại như vậy. Họ cho biết người Nhật dậy nhau không nói dối vì đó là quốc nhục và ngưòi Nhật đã thành công. Sự liêm chính đó đã đưa nứơc Nhật trở thành quốc gia hùng mạnh và ít tham nhũng nhất. Nền giáo dục của họ coi trọng sự dậy về tính cộng đồng trong từng sự việc nhỏ. Ngay cả việc ứng phó với thiên tai trong giáo trình dậy học sinh các cấp cùng đựoc dậy kĩ năng ứng phó với động đất, núi lửa cách ứng xử văn minh, trật tự ngay cả lúc cận kề giữa sống và chết… Tôi cũng nằm trong hàng trăm triệu người trên thế giới khâm phục người Nhật trứơc thảm hoạ nhưng từ sự khâm phục ấy nhìn về nứơc mình tôi không tránh khỏi nỗi buồn và cảm giác nhục nhã trứơc hiện trạng đối nhân xử thế của ngưòi Việt trong giai đoạn hiện tại…Trong sinh hoạt cộng đồng người Việt ta dường như chưa thoát khỏi yếu tố bản năng sinh tồn của động vật. Mỗi cá nhân đều mang sẵn lòng tị hiềm ghen ghét, đố kị với người khác nhất là trứơc thành công của đồng loại. Sự dối trá, lấy hình thức giả dối để che đậy thực chất kém cỏi bên trong đã trở thành thói quen và cố tật từ cá nhân đến cơ quan quản lý. Trong sinh hoạt xã hội từ đi đường, tham gia hoạt động công cộng mạnh ai nấy làm. Thế cho nên ngưòi ta mới thấy từ cụ gìa đến thanh, thiếu niên lao vào tranh cướp hoa  cây cảnh, xé nát cả hoa Anh đào người Nhật quí mến ta công phu mang sang  Chỉ cần xem rùa Hồ gươm nổi mà ngưòi ta chen lấn, dẫm đạp lên nhau … Chỉ cần một va chạm nhỏ là gây gổ, sừng sộ tạo ra những vụ án kinh hoàng. Thầy giáo lợi dụng học sinh, học sinh khinh nhờ thày cô. Bác sĩ  ra sức làm tiền bệnh nhân. Vì mảnh đất, tiền của mà anh em bố con, vợ chồng sát hại nhau … Mỗi khi có cơ hội thì từ cơ quan nhà nứơc đến tư nhân đều tự động nâng giá, thi nhau chặt chém ..Mỗi khi đất nứơc gặp thiên tai thì không ít kẻ lợi dụng việc tài trợ giúp đỡ vùng, dân bị hoạn nạn để ăn chặn, kiếm lợi kiếm danh. Một hiệu trưởng ở Hà Tình trơ tráo chiếm đoạt tiền cứu giúp học sinh nghèo trong lũ lụt để may váy cho mình….Nứơc Nhật trứơc hoạn nạn kể không xiết những hành vi nhân tình, thế thái vì nhau, vì mọi người bởi đó là lẽ sống bình thường đã nằm trong máu của dân xứ Phù Tang còn ở Việt nam ta báo chí và ngưòi dân cũng kể không xuể sự lăng loàn, bạo ngựơc, giả dối, chà đạp luật pháp, những kẻ ỉ vào quyền thế, làm một đằng nói một nẻo, đục nứơc béo cò, tham lam … Bởi vì đây đã là hiện trạng quá phổ biến, đời thường ở xứ ta …Niềm khâm phục đối với nứơc Nhật trong hoạn nạn hay nỗi nhục mà bất kì ngưòi có lương tâm nào ở nước ta cũng cảm thấy trong thời bình ở Việt nam ta trăm sự do trình độ quản lý và giáo dục của mỗi quốc gia mà nên .
Nguyễn Hiếu