TNc: Là một người dân, tôi rất vui khi nghe được lời nói chân thành của GS Nguyễn Thiện Nhân. Nhưng từ nghe nói đến việc làm thì còn phải chờ vì lâu nay những lời nói thật rất ít được nghe và thường bị đẩy người nói sang phía "thoái hóa" hoặc "diễn biến ", hoặc "thù địch"...Hy vọng từ giờ sẽ khác...

- Nói lên sự thật tâm tư, nguyện vọng của nhân dân không phải là điều gì dũng cảm, mà là chức năng của Mặt trận, điều Mặt trận phải làm được - Chủ tịch UB TƯ MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân chia sẻ với báo giới chiều 6/9, trước thềm Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ.

Địa chỉ cuối cùng

Thưa ông, Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ lần này diễn ra giữa lúc đất nước chuẩn bị tổng kết 30 năm đổi mới, chuẩn bị cho Đại hội lần thứ 12 của Đảng, tình hình trong nước và quốc tế cũng có bối cảnh đặc biệt. Chương trình của Đại hội MTTQ sẽ như thế nào để có thể lắng nghe được ý kiến rộng rãi của các tầng lớp?

Đại hội MTTQ VN lần thứ 8 diễn ra vào tháng 9, nhưng đại hội MTTQ ở cấp xã đã diễn ra từ cuối năm ngoái đến tháng 1. Sau đó tháng 2-3 là cấp quận huyện, tháng 5-6-7 là cấp tỉnh, thành. Tại các đại hội các cấp này, chúng tôi đã nêu yêu cầu làm thế nào lấy được ý kiến của các tổ chức thành viên, các cá nhân tiêu biểu, góp ý cho chương trình công tác của Mặt trận.

Có một cơ chế đã hình thành từ đầu năm nay là cứ 3 tháng 1 lần, MTTQ cấp tỉnh và TƯ phải hoàn thành một báo cáo về tình hình nhân dân, trong đó nêu ý kiến của nhân dân. Chúng tôi đã tập hợp báo cáo cho Chính phủ cũng như Quốc hội.

Gần đến dịp Đại hội, trong tháng 8 vừa qua, chúng tôi đã tổ chức 5 buổi lấy ý kiến của các chuyên gia. Ví dụ nguyên lãnh đạo Mặt trận các thời kỳ, các lãnh đạo Đảng, Nhà nước các cấp đã nghỉ, các chuyên gia trên các lĩnh vực để lắng nghe ý kiến.

Lãnh đạo Mặt trận trong đó có bản thân tôi đi gặp riêng từng hội, từng giới để nghe góp ý. Như sáng nay, tôi đã có cuộc gặp hết sức bổ ích với 21 giáo sư đứng đầu các hội chuyên ngành thuộc Liên hiệp hội khoa học kỹ thuật VN để nghe các giáo sư nói những mong muốn của mình, làm thế nào phát huy được sức mạnh sáng tạo của người VN nói chung, đặc biệt giới khoa học cho sự phát triển đất nước. Cuộc trao đổi rất bổ ích, kéo dài hơn 3 giờ.

Chúng tôi nghĩ rằng, yêu cầu Mặt trận lần này lắng nghe ý kiến nhân dân là yêu cầu xuyên suốt. Ở đâu nhân dân muốn nói, đóng góp, cảm thấy chưa được nghe kịp thời, chưa được nghe đủ ở chỗ khác thì Mặt trận phải là địa chỉ cuối cùng và họ có quyền đặt ra yêu cầu đó.

Tín hiệu tốt

Ở cuộc gặp ngày 6/8 vừa rồi, có ý kiến phát biểu của nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình về việc Mặt trận phải làm sao thể hiện được chức năng phản biện của mình. Đặc biệt bà nói Mặt trận phải dũng cảm nói lên sự thật, tâm tư nguyện vọng của nhân dân để lãnh đạo có quyết sách phù hợp. Ông nghĩ thế nào về ý kiến này?

Chúng tôi cho rằng đó là yêu cầu hết sức chính đáng, không phải của riêng bác Nguyễn Thị Bình, mà rất nhiều người dân, đảng viên đều có yêu cầu với Mặt trận như vậy. Chúng tôi sẽ cố gắng làm theo yêu cầu đó bởi Mặt trận có chức năng mà Hiến pháp 2013 quy định đại diện và bảo vệ quyền lợi ích chính đáng của nhân dân. Trong phương châm công tác chúng tôi có nêu Mặt trận phải lắng nghe nhân dân nói, lắng nghe rồi thì truyền đạt đến những địa chỉ cần thiết để các cấp lãnh đạo có thể tiếp nhận những thông tin đó, đồng thời theo dõi việc trả lời.

Gần đây nhất, tại kỳ họp QH tháng 6 vừa rồi, chúng tôi có báo cáo về tình hình nhân dân trước QH, trong đó đề cập đến 6 vấn đề lớn nhân dân cả nước quan tâm. Sau đó trong vòng 2 tuần, 9 bộ ngành trung ương có văn bản gửi cho Mặt trận để nói họ đã làm gì, họ sẽ làm gì trên lĩnh vực đề cập đến. Tức là một phản hồi tự nhiên, trước đây chưa bao giờ có cả. Trước đây có ai phản hồi hay không là quyền của họ. Lần này các bộ trưởng chủ động phản hồi trở lại. Đó là một tín hiệu rất tốt, hình thành cơ chế đối thoại.

Việc nói lên sự thật có cần phải dũng cảm không, thưa ông?

Không, chúng tôi nghĩ đó là việc Mặt trận phải làm, là chức năng của Mặt trận. Vấn đề là chúng ta phải thu nhận chính xác ý kiến người dân, nói tới nhân dân nhưng tập hợp cho đúng. Cùng một vấn đề có thể nhân dân có ý kiến khác nhau, nếu chỉ nói 1 ý kiến, 1 loại chưa chắc đã đúng. Nên yêu cầu lắng nghe phải có tính toàn diện, lắng nghe rồi, phân loại ra và phải nói đầy đủ ý kiến đó với các cấp có liên quan.

Việc các bộ ngành trả lời nhanh ý kiến của Mặt trận có phải là do uy tín của ông Nguyễn Thiện Nhân, ủy viên Bộ Chính trị, và đã từng là thành viên Chính phủ không?

Tôi nghĩ đó là trách nhiệm chính trị, các bộ trưởng thấy được trách nhiệm chính trị trước  nhân dân. Khi chúng tôi đọc báo cáo đấy là mặt trận chứ không phải cá nhân. Có lẽ họ đã cảm nhận và có ý thức trách nhiệm cần phải đáp lại những ý kiến đó, họ làm một cách hết sức tự giác, trước kia thì không có.

Tăng giám sát

Hiện nay từ "mới" đang được các nhân sĩ trí thức, đại biểu tôn giáo cho đến các tầng lớp nhân dân kỳ vọng khi nói về công tác Mặt trận nhiệm kỳ tới. Đòi hỏi này cần sự thay đổi lớn là làm mới chính cán bộ Mặt trận. Theo ông, làm thế nào để thực hiện được yêu cầu này?

Đổi mới trong cơ cấu chính trị lịch sử đã chứng minh rằng sự lãnh đạo của Đảng hết sức quan trọng, yếu tố quyết định đến phát triển đất nước. Nhưng cuộc sống cũng chứng minh rằng, nếu chỉ có 1 đảng lãnh đạo mà không được sự giám sát của nhân dân, không lắng nghe ý kiến đầy đủ của dân, không chịu trách nhiệm đầy đủ với dân thì có nguy cơ bị xa rời dân, nguy cơ quan liêu, tham nhũng.

Trong Hiến pháp lần này có 1 đoạn mới là điều 2 nói về Đảng, Đảng phải gắn bó với nhân dân, phải phục vụ nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về quyết định của mình. Ở các nước khác, họ cho rằng phải đa đảng mới làm cho chế độ dân chủ phát triển được.

Trong đặc điểm của chúng ta, một đảng cầm quyền nhưng tổ chức nào, cơ chế nào làm cho Đảng vẫn ngày càng gắn bó với dân, vẫn chịu trách nhiệm đầy đủ đối với dân?

Về mặt thể chế nhà nước có QH, QH là cơ quan giám sát, tuy giám sát Chính phủ nhưng gián tiếp giám sát cho Đảng.

Về mặt nhân dân, MTTQ có  một vinh dự rất lớn, được trao quyền trách nhiệm thực hiện giám sát, phản biện xã hội. Tức giám sát, phản biện cho nhân dân để làm cái đó. Khi nhân dân có nhiều ý kiến và đổi mới, chúng tôi thấy rằng chừng nào còn làm công tác Mặt trận thì còn đổi mới theo nguyện vọng của nhân dân để đáp ứng được đòi hỏi chính đáng đấy.

Trong báo cáo khi nói về đánh giá hạn chế công tác Mặt trận vừa qua, có nêu 1 nguyên nhân chưa có cơ chế nhân dân giám sát Mặt trận. Sắp tới chúng tôi sẽ tăng cường công tác nghiên cứu, tổng kết lý luận thực tiễn để Mặt trận phải chịu sự giám sát của nhân dân.