Đi qua hai cuộc kháng chiến chống thực nhân Pháp và đế quốc Mỹ, không nơi nào trên đất nước ta lại không ghi dấu những chiến tích hào hùng và những mất mát thương đau do chiến tranh để lại. Nhưng để chọn một vùng đất như là biểu tượng đặc trưng phản ánh cô động và toàn diện nhất ý chí quật cường của con người và sự huỷ diệt khốc liệt của chiến tranh, thì không có nơi nào hơn Quảng Trị.

 21 năm(1954-1975) trong trong nỗi đau chia cắt đất nước trên dòng Bến Hải, Quảng Trị là nơi tập trung binh lực và phương tiện chiến tranh hùng mạnh nhất của cả hai phía, với sức huỷ diệt khủng khiếp nhất trong lịch sử chiến tranh nhân loại. Bình quân mỗi đầu người dân Quảng Trị phải hứng chịu 5 tấn bom đạn, 2 km2 của thành cổ Quảng Trị, qua 81 ngày đêm máu lửa của mùa hè năm 1972 đã chịu đựng một khối lượng bom đạn có sức công phá bằng 7 quả bon nguyên tử ném xuống Hisôrima và Nakazaki của Nhật Bản. Địa danh nào trên địa bàn Quảng Trị cũng  khắc đậm dấu ấn khốc liệt của chiến tranh, những Làng vây, Đường 9, Khe Sanh, Vĩnh Linh, Tà Cơn, Dốc miếu, Ái Tử, Thạch hãn, thành cổ Quảng Trị...Có thể nói Quảng Trị như là bảo tàng sinh động toàn diện nhất về cuộc kháng chiến thần kỳ chống đế quốc Mỹ của dân tộc Việt nam. Sát cánh cùng người dân Quảng Trị có hàng triệu người con ưu tú của mọi miền Tổ quốc chiến đấu và hy sinh trên mãnh đất này. Quảng Trị trở thànhMiền đất thiêng của đất nước, đúng như lời nhà thơ-Cựu chiến binh-Nguyễn Quốc Việt đã viết ...Hàng triệu người lính đi qua không ai quên/cả những liệt sỹ Trường Sơn/ Cũng chọn nơi này làm đất sống....

 Chiến tranh đi qua, Quảng Trị hoang tàn đổ nát, với 2 thị xã và 7 huyện thị chỉ còn là đóng gạch vụn, trên 5% dân số bị thương tật chiến tranh và bạt ngàn mộ Liệt sỹ. 50 vạn dân Quảng trị đang chăm sóc cho hơn 6 vạn mộ liệt sỹ đã được qui tập, bình quân cứ 8 người dân có một phần mộ liệt sỹ. tyư lệ này còn cao hơn như ở các xã Hải Thượng 4.000 dân thì có 2.000 mộ liệt sỹ, xã hải Phú 3.000 dân có tới 1.960 phần mộ liệt sỹ...Toàn tỉnh Quảng Trị hiện nay có 72 Nghĩa trang liệt sỹ, trong đó có 2 nghĩa trang quốc gia là Nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn và Nghĩa trang quốc gia Đường 9. Nghĩa trang Trường Sơn được xây dựng tháng 10/1975, qui tụ 10.333 phần mộ, được chia thành 10 khu vực liên hoàn theo từng địa phương: hà Nội, Bình Trị Thiên, Hà Nam Ninh, Hà Sơn Bình,Thái Bình, Hải Hưng,Hà Bắc, Nghệ Tỉnh, Thanh Hoá, Quảng Ninh, Vĩnh Phú, Cao Bằng, Hoàng Liên Sơn, Hà Tiên...Tại Nghĩa trang Trường Sơn rất nhiều công trình tưởng niệm đã được các địa phương trong cả nước xây dựng, đặc biệt trên quả chuông nặng trên 2 tấn, do Công ty TNHH Hoà Bình(Công ty thương binh) dâng tặng có khắc nổi lời thơ của Giáo sư- Anh hùng lao động Vũ Khiêu thay mặt nhân dân cả nước tri ân các anh hùng liệt sỹ: Bát ngát Trường Sơn hồn liệt sỹ/ Dạt dào Đông hải khí anh linh/ Ba hồi chiêu mộ rung tâm trí/ Muôn dặm non sông nặng nghĩa tình.

     Nghĩa trang liệt sỹ Đường 9 được xây dựng tháng 7/1997, đến nay đã qui tập trên 6.000 phần mộ liệt sỹ. Trên chuông đồng trong tháp chuông của Nghĩa trang Đường 9 cũng nỗi bật lời thơ: Hồi chuông vị quốc rung Nam Bắc/ Ngọn lưa anh linh rực đất trời/ Muôn dặm lừng vang Đường số 9/ Ngàn thu còn mãi tuổi hai mươi.  Trong hơn 20.000 liệt sỹ đang yên nghĩ trên đất thiêng Quảng Trị, có tới 17.000 liệt sỹ là con em của hầu hết các địa phương trong cả nước đã có tuổi có tên, còn hàng ngàn ngôi mộ vô danh đang được nguời dân Quảng Trị chăm sóc hương khói hàng ngày. Chính vì vậy, không phải cứ đến ngày Thương binh liệt sỹ 27/7, mà hầu như ngày nào cũng có thân nhân liệt sỹ và những đồng chí đồng đội  từ khắp mọi miền Tổ quốc về đây thăm viếng.  Quảng Trị cũng nổ lực hết sức trong công tác đền ơn đáp nghĩa để xứng đáng với vị trí đất thiêng của tổ quốc. như tổ chức nhiều đoàn tìm kiếm hài cốt liệt sỹ qui tập về nghĩa trang, thành lập hẳn một đội xe chuyên đưa đón thân nhân liệt sỹ đến thăm viếng bất kỳ nghĩa trang nào trên địa bàn của tỉnh. Xây dựng nhà đón tiếp thân nhân liệt sỹ khang trang như là ngôi nhà chung của cả nước để thân nhân liệt sỹ mọi miền đến đây yên tâm ở, thăm viếng, tìm kiếm phần mộ người thân. Mặc dù chiến tranh đã lùi xa hơn 35 năm, nhưng trong tâm khảm mỗi người Việt nam, Quảng Trị vẫn luôn đau đáu nỗi niềm tri ân hoài niệm.

  Ai đã một lần đến mãnh đất này, đứng trước Nghĩa trang Trường Sơn mà không rưng rưng trước bạt ngàn mộ chí...Mười nghìn bát hương/ Mười nghìn ngôi sao cháy/Mười nghìn tiếng chuông neo trong im lặng/Mười nghìn trái tim neo ở đầu nguồn/ Mười nghìn đôi vai từng gánh Trường Sơn...(Nguyễn Hữu Quí). Hay dừng chân bên dòng sông Thạch Hãn, dưới chân Thành cổ Quảng Trị, nơi hàng năm, hàng triệu đoá hoa tươi được người dân và du khách gần xa thả xuống dòng sông để tưởng niệm những người lính trẻ nằm lại trong 81 ngày đêm quyết tử gành từng tức đất thành cổ mùa hè năm 1972. Lễ tưởng niệm bên dòng Thạch Hãn hàng năm đã trở thành đã trở thành một hoạt động văn hoá tâm linh làm xúc động hàng triệu trái tim nhân dân cả nước. Tôi đã được chứng kiến sự xúc động linh thiêng của người dân và hàng ngàn du khách tham gia lễ tưởng niệm được tổ chức năm 2008, không sao cầm được nước mắt, khi đâu đó từ mặt sông cất lên ...Đò lên... Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông nơi ấy bạn tôi nằm/ Có tuổi hai mươi thành sóng nước/ Vỗ yên bờ bãi mãi ngàn năm...). Không chỉ chúng ta những người Việt Nam tri ân hoài niệm trên mãnh đất này, mà ngay những cựu chiến binh Mỹ, những người bên kia chiến tuyến năm xưa, nay cũng đã tìm về đây cúi đầu trước đất thiêng Quảng Trị, để được an ủi, được sám hối về những gì đã gây ra trên mãnh đất này. Chính vì thế, Quảng Trị vùng đất gió lào, nắng lửa nghèo khó đã trở thành biểu tượng hào hùng, niềm tri ân hoài niệm chung của mỗi người VN và bạn bè quốc tế. Hiện nay, Quảng Trị đã có hai thương hiệu du lịch tầm cỡ quốc tế thu hút được rất đông du khách trong và ngoài nước, đó là tour du lịch DMZ (du lịch khu phi quân sự) và tour du lịch  trở lại chiến trường xưa cùng đồng đội. Nên chăng Quảng Trị nên có một lễ hội hoài niệm- tri ân được tổ chức hàng năm (vào ngày 27/7 chẳng hạn) ở nhiều địa điểm khác nhau với qui mô lớn hơn để người dân, đồng chí, đồng đội cả nước về đây tri ân với mãnh đất này. Tôi tin, lế hội này sẽ trở thành một thương hiệu du lịch văn hoá  tâm linh đặc sắc của Quảng trị và của cả nước.

                                                              Ngô Minh Thuyên

                                            (Khánh Mỹ-Thị trấn Phong Điền-TT-Huế)

                                                               ĐT: 054 3751598