Đà Lạt, thành phố mộng mơ với trập trùng thông xanh, mây trắng và  muôn vàn sắc hoa của bốn mùa. Trong không gian mát mẻ quanh năm với những hồ nước xanh, những đồi núi xanh và những thung lũng xanh, nơi sẽ làm cho những tâm hồn thơ càng thêm xanh lai láng. Đà Lạt còn nổi tiếng với du khách xa gần bởi làng tranh thêu nổi tiếng XQ lớn nhất với không gian yên bình và lãng mạn. Tranh thêu XQ Đà Lạt ngày càng được bạn bè trong và ngoài nước yêu thích và ngưỡng mộ. Làng tranh thêu XQ Sử Quán được nằm kề đối diện với Đồi Mộng Mơ. Khi có dịp đến với thành phố Đà Lạt mộng mơ, bạn nên dành thời gian đến thăm quan nơi này.

Chúng tôi đến thăm Thành phố Đà Lạt vào một chiều mưa ẩm ướt. Thành phố ngàn hoa đượm buồn trong cái lạnh nhưng điều đó cũng không ngăn nổi  ước muốn được dành thời gian đến thăm những người lưu giữ hồn thơ trong tranh thêu “XQ Sử Quán”. Đó là những người phụ nữ biết thổi hồn vào thơ qua những bức tranh thêu đằm thắm, tinh tế  và rất đỗi dịu dàng. Tôi muốn nhắc đến những người phụ nữ Việt Nam với sự khéo léo, mềm mại cùng những đôi tay vàng, bởi họ đã thêu dệt nên những bức tranh sống động, đượm đà sắc màu và lai láng hồn thơ. Đã nhiều lần tôi say sưa ngắm tranh thêu XQ ở nhiều thành phố và những địa danh du lịch khác nhau nhưng có lẽ “XQ Sử Quán” ở Đà Lạt là nơi để lại nhiều dấu ấn nhất. Họ là những người đang cần cù thổi hồn vào tranh thêu và lặng lẽ dâng cho đời những tác phẩm nghệ thuật vô cùng sống động .

Được biết nguồn gốc của tranh thêu XQ là sự kết hợp và đơm hoa kết trái giữa một người con gái gốc Huế yêu nghề thêu, đó là chị Hoàng Lệ Xuân với một người con trai yêu say với nghệ thuật. Anh là một nghệ nhân tài hoa, với cái tên Võ Văn Quân. Tranh thêu XQ đã gắn kết họ không rời. Đó là sự đồng điệu tâm hồn của những con người tha thiết muốn lưu giữ vẻ đẹp truyền thống với hiện đại bằng sự kết hợp hài hòa và lãng mạn nhất để ra đời một thế giới riêng- đó là thế giới của nghệ thuật thêu tay Xuân Quân (XQ).  

Người nghệ nhân XQ đã thêu nên những bức tranh đẹp như thơ, hay là chính họ gieo nên những khúc nhạc từ hoa lá cỏ cây, con người và cuộc sống với muôn sắc màu vô cùng sinh động đem theo từng hơi thở trên những bức tranh thêu của mình. Có lẽ người thợ thêu XQ Đà Lạt đã thổi hồn vào những bức tranh của mình một cách lặng lẽ với những đôi bàn tay luôn miệt mài trước  thời gian để vẽ nên những khúc nhạc bằng thơ đậm chất liêu trai.

Làng tranh thêu XQ đẹp như một hoa viên xinh xắn nằm trong lòng thành phố Đà Lạt, vì ở nơi ấy bạn cũng có thể đi dạo hay ngắm cảnh, thưởng hoa hay nghe tiếng suối chảy róc rách…Trong không gian lãng mạn ấy, bạn còn được nghe những bản nhạc đượm buồn và du dương theo nhịp chảy của thời gian. Bóng dáng những người thiếu nữ trong tà áo dài đang nghiêng nghiêng bên khung thêu đang ẩn hiện in vào chiều Đà Lạt ngàn hoa những nét đẹp, vừa trầm mặc vừa như phiêu lãng trước không gian và những bức tranh thêu dang dở. Họ như những thiên sứ tâm linh đang gửi gắm ước mơ, nỗi niềm và khát vọng của hiện tại vào quá khứ hay họ đang cố níu giữ thời gian để được thăng hoa và thả hồn vào trong những tác phẩm của mình?

Ở nơi đây bạn cũng sẽ được tìm hiểu và khám phá về những câu chuyện thú vị liên quan đến nghề thêu và thân phận của những con người phụ nữ truân chuyên với nghề thêu tay này. Phải chăng mỗi bức tranh để đời sẽ gắn liền với một câu chuyện khó quên  và những nhân vật ẩn mình trong ký ức? Bóng dáng thiếu phụ ngồi thêu tóc đổ dài lấp loáng đốm nắng phong lan thật đẹp làm nao lòng du khách. Những sợi chỉ thêu dệt từng đám mây ngũ sắc hay thêu dệt lại những ảo ảnh của một thời? Chỉ có những người đàn bà mới hiểu sự vấn vít trên từng đường kim mũi chỉ và đang thêu vào vạt nắng chiều những khát vọng âm thầm mà mãnh liệtcủa họ hơn ai hết. Vẻ đẹp tâm hồn của họ đang hiện lên sống động và lung linh dưới từng bức tranh thêu.

Mặc dù nghề thêu ở nước ta đã có từ lâu đời từ rất xa xưa. Việc thêu thùa đan lát là những nghề thủ công mang tính truyền thống từ lâu đời ở Việt Nam nhưng để thêu được những bức tranh nghệ thuật công phu là công việc đòi hỏi một sự cần mẫn và không ít sáng tạo. Để có được những bức tranh sống động, đó là sự kết hợp hài hòa giữa những người họa sỹ vẽ tranh thêu, người thiết kế tranh và những người thợ thêu cần mẫn. Người họa sỹ vẽ mẫu tranh thêu luôn biết “Gửi trong tranh vẽ những nỗi buồn…”của sự lắng đọng để người thợ thêu kết tinh trên những sáng tạo của mình. Họ là những người  tài hoa khi vừa biết vẽ mẫu lại vừa có đầu óc thiết kế và nghệ thuật sáng tạo. Còn người thợ thêu nhất thiết phải khéo léo và chính xác trên từng đường kim mũi chỉ để tạo nên những tác phẩm sinh động có hồn.

Mỗi tác phẩm nghệ thuật thêu tay là những kiệt tác sống động khác nhau. Từ hình ảnh những mái tranh làng quê Việt Nam đến dáng dấp từng cây đa, bến nước, con đò …cho đến hình ảnh hay chân dung của những con người lao động, những bà mẹ Việt Nam, đều được khắc họa tài tình và sống động trên từng nét thêu của những bức tranh. Không chỉ là phong cảnh thiên nhiên với sông suối và hoa lá cỏ cây, những bức tranh thêu về con người với những vẻ đẹp của sự trong sáng ngây thơ, vẻ khắc khổ, sâu lắng hay trầm tư… cũng đều là những tác phẩm nghệ thuật giá trị. Những bức tranh thêu với chủ đề tôn giáo cũng là những tác phẩm sinh động mang đậm màu sắc tâm linh.
Sương mù thêu nên tranh
Suối chim hòa tấu nhạc
Ai đi thành tĩnh vật
Ai cười thành trăng xanh

Những người nghệ nhân tài hoa ấy đã làm nên vẻ đẹp và thêu dệt những hồn thơ để mỗi bức tranh là một kiệt tác khác nhau. Họ đã tái tạo được vẻ đẹp truyền thống và hiện đại của quê hương, đất nước và con người Việt Nam và mang thông điệp ấy tỏa đi khắp toàn cầu. Đó là những người phụ nữ giàu tâm hồn luôn miệt mài và khéo léo. Có lẽ họ đã gửi gắm vào đó bao tâm tư, khát vọng, những vui buồn và cả những điều thiêng liêng hay riêng tư nhất. Bởi ẩn hiện thấp thoáng sau những bức tranh là hồn cốt và những giá trị  tâm linh của cuộc sống, ở  nơi vũ trụ với cỏ cây, mưa nắng, trăng sao..

Những nghệ nhân nơi đây, họ là những người nghệ sỹ tài hoa một cách âm thầm và lặng lẽ để mỗi ngày lại thêu dệt những hồn thơ qua sự sáng tạo của mình. Những bức tranh thêu không chỉ đẹp, sống động mà còn mang tới những thông điệp với với con người về tình yêu cuộc sống, đất nước, con người cùng những giá trị đầy tính nhân văn về vũ trụ, thiên nhiên và con người cùng những giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh…
Miên man ta đứng giữa sa mù
Nghe sương vỡ trên niềm đau của cỏ
Có ai nhặt màu nắng xưa rồi khóc
Còn riêng ta thêu lá tạc trăng vàng
Đây là nét văn hóa độc đáo và đặc sắc trên mảnh đất thơ mộng của Đà Lạt cần được giữ gìn và phát huy. Tranh thêu XQ cũng  là một nét văn hóa đậm chất tâm linh qua sự sáng tạo và thăng hoa của những nghệ nhân. Người thợ thêu trong “XQ Sử quán” vẫn cứ ngày đêm cần mẫn thêu dệt những hồn thơ với trăn trở những ký ức sâu lắng. Sự trầm mặc của người nghệ nhân trước dòng thời gian đang trôi chảy ngoài kia hình như cũng nhuốm màu thiền và những xót xa đầy thân phận của con người trước vũ trụ.  Những bức tranh thêu không chỉ mang theo hơi thở cuộc sống mà còn  mang đậm tính triết lý về nhân sinh và nỗi đau đáu của thân phận con người.Tranh thêu XQ ngày càng tôn vinh những giá trị văn hóa và nghệ thuật mang đậm đà bản sắc Việt Nam và làm rạng rỡ thêm vẻ đẹp của vùng đất ngàn hoa Đà Lạt. Tranh thêu XQ cũng giới thiệu  sự khéo léo đến với khách du lịch và bạn bè khắp năm châu về  những đôi tay vàng và những người đang lưu giữ hồn thơ trong tranh thêu XQ sử quán- một nét văn hóa sang trọng của Thành phố Đà Lạt.