Gần đây, dư luận xã hội và báo chí rất bức xúc và lo ngại trước tình hình người lao động Trung Quốc tràn vào Việt Nam ngày một nhiều, nhất là tại các công trường khai thác bauxite tại Tây Nguyên.
Xem trong sử sách, thấy rằng đây cũng là một vấn đề mà cha ông chúng ta đã từng vấp phải. 300 năm trước, lo ngại việc lao động Trung Quốc ào ạt tràn sang, đe doạ đến sự an nguy của đất nước, triều đình nhà Lê đã thể hiện trách nhiệm cao trước tổ tiên và trăm họ, đã tìm được cách xử trí khôn khéo và cương quyết, dần đưa vào ổn định.
Toàn văn tài liệu cho biết việc này như sau:
Tháng 12 [năm Đinh Dậu, niên hiệu Vĩnh Thịnh 2 (1706) đời vua Lê Dụ Tông] định thể lệ hạn chế số lao động (nước ngoài) trên các công trường khai mỏ tại các trấn.
Lúc ấy, các mỏ vàng, bạc, đồng, thiếc ở các trần phần nhiều mộ người nhà Thanh (Trung Quốc) khai quật để lấy, phu mỏ quần tụ mỗi ngày một nhiều. Triều đình e rằng sẽ sinh sự biến động, bèn định thể lệ: Số phu mỏ nhiều nhất 300 người, thứ đến 200 người và ít nhất là 100 người, không mỏ nào được dung quá số quy định.
Từ đấy, số phu (người Trung Quốc) làm ở các công trường khai mỏ mới có hạn chế”.
Thiết nghĩ, sử liệu này có thể làm một tham khảo để Đảng và Nhà nước ta đưa ra cách xử trí đối với tình hình người lao động Trung Quốc đang ngày một nhiều tại các công trường khai thác khoáng sản ở Việt Nam hiện nay.
Nguyễn Xuân Diện (Viện Nghiên cứu Hán Nôm).
Nguồn: Khâm định Việt sử thông giám cương mục. Chính biên, XXXV, 21.
(Bản dịch của Viện Sử học. Nxb, Giáo dục, Hà Nội, 1998, Tập II, tr. 410).